Руската црква е решена да се пресмета со Вселенската патријаршија – документот кој го води Православието во трајна поделба
Руската правиславна црква отвори широк фронт против Вселенската Патријаршија, во кој ќе сака да ги вклучи сите помесни православни цркви. Последниот документ што беше усвоен на 19 јули, на состанокот под претседателство на Московскиот патријарх Кирил, се однесува на обвинувања кон Вселенскиот патријарх дека „тој се сојузил со сили штетни за Православието“, односно со западните држави, кои според Русија водат света војна на територијата на Украина.
Една од главните точки на докуменот е за застранување до православното учење на Вселенската патријаршија и нејзиниот поглавар.
Документот е подготвен и претсавен од Митрополитот на Унгарија и Будимпешта Иларион Алфеев, кој воедно е претседател на Синдоската библиско-богословска комисија.
Документот ја застапува тезата дека последните години Вселенската патријаршија развила нов еклисиолошки концепт, за кој во основа не се согласува Руската црква. Според Црковна Москва патријаршијата во Фанар се обидува да ги урне канонскиот поредок на Православната црква и на тој нашин да им наштети на помесните православни цркви.
–Припадноста кон Православната Црква не се определува со присуството или отсуството на заедништво со Константинополскиот патријарх, туку со цврстото придржување кон догматската и канонска традиција. Во оние случаи кога самиот Константинопослки патријарх отстапува во ерес или раскол, како што се случило повеќе пати во историјата, тој се наоѓа себеси надвор од заедницата со Православната Црква, а не оние кои заради одбрана на вистината и следење на каноните, се принудени да ја прекинат црковната заедница со него. Посебно, кога Константинополскиот патријарх отстапил во унијата, другите помесни цркви продолжиле цврсто да ја чуваат православната вера. И полнотата на благодатта во нив не се намалила, бидејќи привремено биле надвор од заедницата со Константинополскиот патријарх. Во Православната Црква не може да има Поглавар кој има посебни привилегии во споредба со другите поглавари. Глава на Вселенската Црква е Господ Исус Христос („Тој е глава на телото на Црквата“ – Кол. 1:18), а не Вселенскиот Патријарх . Неприфатливо е мешањето на една помесна црква во работите на друга црква. Првенството на Константинополскиот патријарх меѓу поглаварите на помесните православни цркви е првенство по чест, а не по власт. Не му дава никакви посебни привилегии, со исклучок на оние што може да му бидат дадени со консензус на Помесните Православни Цркви, како што беше случајот во текот на подготовките за Светиот и Велик Собор на Православната Црква, кога по договор на Црквите функциите на координатор на процесот му биле доверени на Константинополскиот патријарх. Во моментов, поради присоединувањето на константинополскиот патријарх во раскол, на Руската православна црква и стана невозможно да му го признае овој почесен примат. Како што истакна Светиот синод во соопштението од 15 октомври 2018 година, стапувањето во заедница со оние кои отстапиле во раскол, а уште повеќе со оние кои се екскомуницирани од Црквата, е еднакво на отстапување во раскол и е жестоко осудено од каноните на Светата Црква: „Ако некој од епископите, презвитерите, ѓаконите или некој од свештенството се покаже дека е во заедница со екскомуницираните, тој самиот нека биде надвор од заедништвото на црквата како предизвикувач на конфузија во црковниот поредок“ (Канон 2 на Антиохискиот собор; сп. Апостолски канони 10, 11). Во објаснувањето од 23 до 24 септември 2021 година, Светиот Синод истакна дека „поддржувајќи го расколот во Украина, патријархот Вартоломеј ја изгубил довербата на милиони верници“ и нагласи дека „во услови кога мнозинството православни верници во светот не се во црковна заедница со него, тој повеќе нема право да зборува од името на целото светско Православие и да се претставува самиот како негов водач“, стои во документот.
Во документот на Руската црква особено внимание се посветува на каонското право на Вселенската Патријаршија да прима жалби од епископи и свештеници од сите автокефални цркви, нешто на што Руската црква особено се противи. Токму по таков процес покренат пред Вселенскиот патријарх и МПЦ-ОА успеа да ја издејствува согласноста од СПЦ за својата автокефалност. (да не беше тој процес, СПЦ се уште ќе ја држеше МПЦ-ОА во изолација). Сличен процес водеше и Православната цкрва на Украина.
Од тој аспект сосема логична е позицијата на Руската црква да биде противник на тоа, иако тоа право на Вселенската патријаршија извира од Канонот 9 од IV Вселенски Собор. , кој пропишува барањето против „митрополитот на регионот“, да се адресира „или до егзархот на големиот регион, или до престолот на владејачкиот Константинопол“. Руската црква тврди дека ова правило не важи за сите помесни цркви, туку за помесната црква во Константинопол и важи само за неа, посочувајчи дека за тоа сведочи авторитетниот византиски толкувач на каноните Јован Зонара, кој вели дека „Константинополскиот патријарх не се поставува за судија над сите митрополити без исклучок, туку само над оние што му се потчинети.
-Во различни епохи, имаше случаи на жалби од страна на поглаварите на другите помесни цркви до цариградскиот патријарх за помош. Оваа практика особено се рефлектира во „Окружното послание на Едната, Света, Соборна и Апостолска Црква до сите православни христијани“ (1848), во кое се вели: „Патријарсите на Александрија, Антиохија и Ерусалим, во случај на невообичаени и сложени случаи, му пишуваат на Патријархот на Константинопол, бидејќи тој град е престолнина на самодржците и има предимство примено од Светитие Собори. Ако со братска помош се исправи оној што има потреба од исправка, тогаш е добро; ако не, тогаш предметот во догледно време се упатува до властите. Но, оваа братска помош во христијанската вера не доаѓа на сметка на поробувањето на Божјите Цркви“. Меѓутоа, прво, овде станува збор за конкретни помесни цркви – Александрија, Антиохија и Ерусалим, а не општо за сите Цркви кои некогаш постоеле и постојат. Второ, станува збор за „невообичаени и комплицирани“ случаи, кои по сопствена иницијатива, поглаварите на овие Цркви ги префрлаат на дискреционо право на Константинополскиот патријарх, во случај тие самите да не можат да ги решат овие прашања. Трето, текстот јасно кажува дека учеството на Константинопол во решавањето на ваквите прашања не треба да ја нарушува слободата на помесните цркви. Четврто, никаде во овој текст не пишува дека поединечен епископ или свештеник на една или друга помесна црква, заобиколувајќи го својот поглавар или највисокиот соборен авторитет на сопствената Црква, би можел да се жали до Константинополскиот патријарх, стои во документот на РПЦ.
Руската црква го негира ова право на Вселенскиот патријарх, но во основа признава дека за комплицирани случаи „апелацијата“ и припаѓа на Вселенската патријаршија. Случајот во Украина, а особено во Македонија е токму таков, комплициран и специфичен, токму поради фактото што и Руската, а особено Српската црква повеќе од 30 години го игнорираа и не сакаа решение на црковните проблеми. МПЦ-ОА и Православната црква на Украина не ги заобиколуваа Српската и Руската, напротив МПЦ-ОА 55 години водеше дијалог со СПЦ кој секогаш завршуваше без успех. Обраќањето до Вселенскиот Патријарх за апелација беше крајна фаза кон која прибегна МПЦ-ОА.
Во заклучоците на документот на повеќе од 40 страници, авторите посочуваат дека „новата црковна концепција на Константиноолската патријаршија е во очигледна стротивставеност со православното предание и канонските позиции“. Текстот треба да биде усвоен од Светиот Синод на Руската Православна Црква, по што Патријархот Кирил најверојатно ќе влезе во нова црковно-дипломатска мисија против Вартоломеј пред останатите помесни православни цркви.
Она што треба да се очекува е да побара од сите помесни православни цркви да се согласат со позициите на Руската црква и на тој начин да ја осудат Вселенската патријаршија за ерес, а со тоа да ја екскомуницираат и изолираат.
Кирил е свесен дека такво нешто нема да се случи, но затоа неговата идеја е да почне да предизвикува внатре-црковни поделби и расколи во самите помесни автокефални православни цркви. За очекување е дека најголем дел, речиси сите помесни православни цркви нема да се осудат да ги прифатат позициите на Руската црква, туку ќе балансиираат, но затоа се поизвесно е дека оделни владици во самите цркви ќе изкажуваат јавен став за поддршка на Руската позција и на тој начин ќе предизвикуваат внатре-црковни расколи во самите цркви. Тоа ќе биде доволно за Руската црква, бидејќи токму идејата на овој документ е да го задлабочува спорот, со еден нов, поагресивен пристап на Руската црква кон Фанар. Кирил во еден псевдозилотски манир, искористувајќи ја Украина, ќе се обиде да се наметне како чувар на преданието, отварајќи ја вратата за нов голем раскол.
Сепак руското толкување на каноните во поглед на посебните права и задолженија на Константинополската Патријаршија е исправно. Константинопол некогаш бил првопрестолна катедра заради огромните заслуги на Светите Цареви Константин и Елена, заради крепоста на Православието што ја создале во рамките на нивното царство, заради атмосферата што ја воспоставиле за ширење и јакнење на Правсолавната Вера, заради огромните плодови на самата Константинополска Црква во првите векови итн. Но, Духот дише каде што сака. Историски факти говорат и за не толку славни периоди во долговековниот опстој и дејствување на нивата Господова на Константинополската Патријаршија. Ако Нејзините Свети молитви некогаш ја крепеле силата на Византиското Царство, во неговите рамки и благобитието на многу народи, меѓу кои и македонскиот, подоцна по падот на Константинопол поглаварите на овој Престол имаа мачна задача да го одржат неговиот бедем недопрен од наездите на исламот и да пронајдат нови патишта за дејствување. Дури и Света Гора беше запоседната од турски аги и војници, а монаштвото смирено им слугуваше. Во тие тешки времиња, во што се состоеше славата на Цариградската Патријаршија? Во тоа ли што турскиот султан наполно ја измени улогата на Патријархот над христијанските народи потчинети на Османлииите? Што значеше на пример јурисдикцијата на Константинополскиот Патријарх над Света Гора во услови на нејзина окупираност од Османлиите? Светот си ги носи своите искушенија, но какви траги неговиот дух низ историјата остава врз Црквата е посебна тема за дискусија. Честопати во анализите на македонските “аналитичари” неосновано се поистоветува украинското црковно прашање со македонското, иако во реалноста тие се дијаметрално различни. Охрид никогаш не бил српска престолнина, ниту е колевка на моштите на славните српски Светии, процентот на српско население во Македонија е незначителен во споредба со процентот на руско население во Украина, македонскиот народ никогаш не развил фашистички чувства против српскиот народ (а камоли да убил стотици српски деца во најново време) – слава Му на Бога што ни ја чувал добрососедската љубов и нека ни ја умножува кон братскиот српски народ секогаш! И што е најважно: признавањето на автокефалност на засебна Украинска Православна Црква од страна на Цариградскиот Патријарх се случи во исклучително тензична политичката атмосфера меѓу Киев и Москва. Да не зборуваме за последиците што произлегоа од тоа, а ги гледаме до ден денес. Крупните црковно-политички одлуки мора да бидат во голема хармонија со Божјата Промисла (а Господ секогаш најпрво го интересира Стадото Христово, спасението на човечките души: ако веќе се прави некаков рез, се внимава да не се отвори опасна рана, наместо да се исцели некоја всушност стара гребнатинка). Ќе биде добро да се чуе татковски укор од усните на Константинополскиот Патријарх кон украинскиот антируски екстремизам, зашто тоа би бил вистински подвиг на миротворење. Овој антируски екстремизам во Украина е веќе со децениски корени и во минатото зел ужаснувачки облици. Мајчински гест на една Црква не е во случајов давање томос на автокефалност, доделување некакво правно наследство на Нејзиното чедо, туку пред се’ спасително насочување кон Христовиот пат. Не е Христов пат плукањето против се’ руско, убивањето руски деца, искоренувањето на употребата на рускиот јазик од украинска територија населена со мнозинско руско нселение и мешани руско-украински семејства, воспитување на младите деца против се’ руско. Рускиот народ во најголем процент е православен христијански народ. Ако т. н. автокефалност крева брат против брат воомраза и братоубиствени борби, за што служи таа автокефалност? Признавањето на автокефалноста на МПЦ-ОА од страна на СПЦ доведе до уште посрдечно зближување меѓу македонскиот и српскиот народ. Миротворната и благодатна улога на Константинополскиот Патријарх во тој процес е своевиден катализатор. Време е добрите намери да блеснат во полн сјај и во Украина и во Македонија. Инаку, секој сам се осудува себеси кога сведочи непто друго освен Христос. И си ги плаќа последиците или си ги жнее плодовите.
Новиот риски император по секоја цена сака да го омеѓи својот гордо најавуван руски свет. Патријархот во Москва е само еден од неговите “верни до смрт” инструменти.
Ориентален менталитет со сите негови нуспојави спакуван во руска квазиправославна обланда. Па добро… Ништо ново за Русија. Кркале они и полошо. Научени се.
Само да е подалеку од нас. Ама за жал не е. Идејата за рускиот свет, секвенците од бомбардирањето на Одеса и Киев, а особено сликата на новиот руски император во друштво со неговиот снисходлив патријарх предизвикуваат пеперутки (од оние љубовните) кај многу наши попчиња.
Снегот понекогаш паѓа за да волкот си ги покаже трагите. А оваа зима допрва почнува.
Среќна прилика е што Православието е љубов, а љубовта секогаш победува.
Император? Владимир Зеленски седеше на архиерејскиот трон во Цариград, до него Цариградскиот Патријарх гувееше со надеж дека тој магиски гест ќе и’ донесе победа на Евроатлантската империја во лицето на истурениот играч. Ако е Православието љубов, Православните мастило не пијат.