Почетна Анализа Киднапираната вистина за дијаспората на МПЦ-ОА
Киднапираната вистина за дијаспората на МПЦ-ОА

Киднапираната вистина за дијаспората на МПЦ-ОА

2.68K
1

Смислено, тенденциозно, или пак едноставно од непознавање, no во македонската црковна, пред се општа јавност, овде, но и во дијаспората, се отвори едно прашање кое треба да внесе недоразбирања, поделби и некаков отпор кон Вселенската патријаршија, а се однесува на македонските цркви низ светот. Тезата која се наметна уште за време на првичните интензивни контакти на МПЦ-ОА со Вселенската Патријаршија, од некаде 2018 година, е дека ако Вселенскиот Патријарх издаде Томос за автокефалност, МПЦ-ОА ќе ја изгуби црковната дијаспора и сите цркви што ги граделе Македонците по светот, а сега се дел од МПЦ-ОА, ќе биле отстапени на Вселенската патријаршија и таму наместо на македонски, ќе се служело на грчки, а митрополитите на МПЦ-ОА, кои сега управуваат со тие епархии ќе биле митрополити на Фанар, а не на МПЦ-ОА.

Таа теза се поткрепуваше со случајот во Украина, каде по доделувањето на Томосот за украинската автокефалност, Православната Црква на Украина не треба да организира епархии во дијаспората.

За украинскиот случај и украинската црковна дијаспора на крајот од оваа анализа повеќе детали, а сега за суштината на овој проблем.

МАГЛА ВО ОЧИ НА ВИСТИНАТА

Оваа квази теза особено доби на публицитет откако на 9 мај 2022 година, Вселенската Патријаршија ја објави одлуката за враќање на МПЦ-ОА во канонско единство под името Охридска Архиепископија, каде во една од точките пишува дека „нејзината јуриздикција е во границите на државата Северна Македонија“. Веднаш потоа „бранителите на црковниот идентитет“, во и околу МПЦ-ОА, станаа се погласни во манипулацијата на јавноста дека МПЦ-ОА ги губи епархиите во дијаспората, за да тримфираат по издавањето на Томосот од СПЦ за автокефалност, елаборирајќи како ги спасиле црквите во странство од грцизирање, а воедно и МПЦ-ОА од пропаст, бидејќи српската црква не ја ограничувала МПЦ-ОА да има епархии и во странство бидејќи ја признала јуриздикцијата во дијаспората.

За разтерување на маглата наметната од овие „бранители на црквата“ се доволни неколку важни поенти.

Првата е поврзана со одлуката на Вселенската патријаршија, втората со Томосот на СПЦ и третата едноставно реалноста и вистината.

Во одлуката на Вселенската патријаршија за враќање во канонско единство пишува дека јуриздикцијата на Охридската Архиепископија е во границите на државата Северна Мамедонија. И тоа е потполно идентично како што јуриздикциите на сите автокефални помесни православни цркви е во рамки на грниците на државите во кои се формирани. Албанската во Албанија, Бугарската во Бугарија, Романската во Романија… Македонската во Македонија… Точно е дека кога станива збор за МПЦ-ОА, оваа одлука на Вселенската патријаршија има и уште едно дополнително значење, но тоа се однесува пред се на територијата Македонија и со оваа одлука се прави разграничување со државата Македонија. Што впрочем е и сегашна реалност, бидејќи МПЦ-ОА и досега нејзината јуриздикција се протега во границите на државата Македнија, а не на територијата Македонија.

„ОКУПИРАНИ“ ТЕРИТОРИИ

Најголем дел од автокефалните помесни православни цркви во последните 100 години имаат власт и врз делови од други државни граници, но ниту една од нив нема власт во друга држава во која има призната помесна автокефална црква. Тоа занчи дека дијаспората за која зборуваме е организирана во државите на третиот свет, како што се нарекуваат оние држави каде нема посебна помесна православна црква. На пример: романската црква нема деијсапора во Србија, во Полска, нема во Русија, туку во Германија, Канада, САД… Исто и бугарската, исто и Македонската…

Од сите помесни православни цркви има само две кои денес своите јуриздикции ги имаат и во такви држави. Тоа се СПЦ и Руската црква. Но и двете имаат проблеми со цркви кои бараат автокефалност, а тоа е резултата пред се на распадот на државите во кои имале таква јуриздикција, Југославија и Советскиот Сојуз, каде беа создадени нови, непризнати православни цркви.

Значии помесните православни автокефални цркви се со јуриздикција на матичната држава каде се формирани и со организирани епархии во трети држави каде нема формирано автокефална помесна православна црква. Тоа се пред се европските католички, или протестантски држави, Америка и Канада. Таа власт, или јуридзикција со оформување на свои епархии што тие цркви ја формирале, е пред се поради бараењата и потребите на својата емиграција, Македонци, Руси, Срби, Грци, Бугари, Романци…,  кои преку црквите го негуваат и својот културолошки и јазичен идентитет, покрај духовноста, што е првична причина за оформувањето на тие епархии.

Според древните канонски прописи, териториите од третиот свет, односно онаму каде нема помесна православна црква, која припаѓа на Едната Света Соборна и Апостолска Црква, или пркатично не е признаена за автокефална, јуриздикцијата, или власта за организирање на црковниот живот и припаѓа на Вселенската Патријаршија. Но во пркаса оваа состојба е сосема поинаква повеќе од 100, ако не и 200 години, откако се случуваат процесите на емигрирање на населението, кое во тие држави си бара право на остварување на верските права преку градба на свои цркви, кои припаѓаат на својата матична црква и со свои свештеници од истата таа црква. И тоа е проблем за кој Православната црква, поточно Фанар се обидува да најде решение повеќе од 30 години.

СО ТОМОСОТ СПЦ ПРИЗНАВА ЈУРИЗДИКЦИЈА САМО ВО МАКЕДОНИЈА

Случајно или не, намерно или ненамаерно, но прашањето за дијаспората на МПЦ-ОА се појавува и во текстот на Томосот на СПЦ за автокефалноста на МПЦ-ОА.

Во него пишува дека „…по решавањето на прашањето за статусот, нема да ја условува новата сестринска Црква со ограничувачки калузули во поглед на опсегот на нејзината јуриздикција во матичната земја и во дијаспората ширум во светот.“  Таа одредба се повтрува уште еднаш. „…Нашата света Српска Православна Црква, како наследничка на древната и славна Пеќка Патријаршија, соборски благословува, одобрува, доделува и признава автокефален статус на Црквата Божја во Северна Македонија, која денеска се нарекува Македонска Православна Црква, која е наследничка на древната и славна Охридска Архиепископија, поради што во својот назив го вклучува и нејзиното чесно име, и која го опфаќа канонскиот простот на истоимената Црква, автономна од 1959 година во состав на нашата Српска Патријаршија. Автокефалијата на новата сестринска црква навистина е полна авткефалија. Тоа значи дека Српската Православна Црква истата не ја условува со одредби кои ја ограничуваат нејзината канонска јуриздикција и пастирска грижа за нејзиниот верен православен народ во матичната земја и во дијаспората…“, пишува во Томосот.

Токму овој дел од текстот на Томост на СПЦ „бранителите на црковниот идентитет“ овде го претставуваат како триумф, спасување на црквите во дијаспората и какви ли се уште небулози…

Ако внимателно се чита овој текст, СПЦ не спасила ништо, затоа што едноставно нема што да се спасува, но веројатно има потреба да се манипулира јавноста.

Со самото тоа што СПЦ признава автокефалност, или се согласува на автокефалност на МПЦ-ОА, таа нема никакви ингеренции да оспорува, или спречува какво било организирање на МПЦ-ОА по епархии, дома, но и во државите на третиот свет. Бидејќи како што таа (СПЦ) како автокефална црква тоа може го прави, може исто и МПЦ-ОА да го прави. СПЦ може да ограничува и да и пречи на МПЦ-ОА организиација на црковна дијаспора само ако МПЦ-ОА е автономна црква во составот на СПЦ, бидејќи ниту една автономна црква нема своја јуриздикција во дијаспората, туку јуриздикцијата е на автоекфалната црква во чиј состав е автономната.

Ако историски се вратиме назад во 1959 година ќе видиме дека МПЦ-ОА тогаш нема свои епархии во дијаспората, а една од причините поради кои се појавуваат и првичните конфликти со СПЦ во годините подоцна е и црковното организирање на Македониците во Америка и во Австралија. И како вели СПЦ во Томосот: „… доделува и признава автокефален статус на Црквата Божја во Северна Македонија, која денеска се нарекува Македонска Православна Црква… и која го опфаќа канонскиот простот на истоимената Црква, автономна од 1959 година во состав на нашата Српска Патријаршија. Автокефалијата на новата сестринска црква навистина е полна авткефалија. Тоа значи дека Српската Православна Црква истата не ја условува со одредби кои ја ограничуваат нејзината канонска јуриздикција и пастирска грижа за нејзиниот верен православен народ во матичната земја и во дијаспората…“

Што е ова поразлично од она што го пишува Вселенската патријаршија дека јуриздикцијата на МПЦ-ОА е во границите на државата Македонија? Што е спасено овде?

Вселенската Патријаршија вели дека јуриздикцијата на МПЦ-ОА (или Охридската Архиепископија) е во границите на државата Северна Македонија, СПЦ дека „канонскиот простот е на истоимената Црква, автономна од 1959 година во состав на нашата Српска Патријаршија“. Тоа е потполно идентична територија на јуриздикција. Разликата е во реченицата „…Српската Православна Црква истата не ја условува со одредби кои ја ограничуваат нејзината канонска јуриздикција и пастирска грижа за нејзиниот верен православен народ во матичната земја и во дијаспората…“, но кое е значењето на оваа реченица и дали воопшто има некаква реална важност?

СПЦ многу мудро пишува дека признава јуриздикција на граници на Црква од 1959. Овде воопшто не е важно дека СПЦ нема да оспорува организирање на епархии во дијаспора, бидејќи такво нешно не ни може да оспорува. Овде е важно што СПЦ ја занемарува сегашноста на целосната јуриздикција на МПЦ-ОА, бидеќи оганизиацијата на епархиите во дијаспората нема да се прават во иднина, па да не ги оспорува СПЦ, тие се направени пред повеќе од 40 години. И српската црква во овој Томос прави јасна дистинкција меѓу тие две работи. Значи СПЦ како јурзидикција на црква го признава она што е дел од грниците на државата каде е формирана таа црква и тоа што го напишала СПЦ во Томосот е сосема канонски исправно и точно, исто како што и Томос од Вселенската Патријаршија ќе биде со јуриздикција на црква во границите на државата каде е формирана.

СПЦ не може да признава јуриздикција и врз територии на трети држави, бидејќи тие припаѓаат на друга јуриздикција. На друга помесна црква ако е во држава со постоечка автокефална црква, или на Вселенската патријаршија, ако се во земјите каде нема оформено помесна православна црква.

Но, од ова е важно да се види манипулацијата што се шири низ македонската јавност. Фанар ќе ни ги земе црквите, ама СПЦ еве ни ги спаси. И пак ќе речем, за оние кои немаат познавање има оправдување, ама за лица од црквата, кои тоа го потенцираат, оправдување не може да има. Таму се работи за нешто друго.

И сега доаѓаме до финалето на оваа анализа.

Кому му припаѓа црковната власт во дијаспората и што ќе се случи со епархиите, црквите, митрополитите на МПЦ-ОА кога таа ќе стане автокефална црква со Томос на Вселенската Патријаршија.

ПРАВОСЛАВНАТА ДИЈАСПОРА ЌЕ ИМА ЗАЕДНИЧКИ ЕПАРХИСКИ СОБОР

Православната црковна дијаспора е проблем со кој се занимаваат помесните автокефални цркви уште од првата подготвителна сеправославна конференција за одржување на Големиот Собор на Православната црква во 1976 година, па се до 2009 година кога е постигнат финален текст на база на договорените критериуми и точки од предсоборските седници на комисијата одржувани во Шамбези во 1990/93 година. Финалната одлука е потврдена на одржаниот Собор на Крит во 2016 година, која е 99.9% идентична со договорената верзија од предсоборската конференција во 2009 година, на која учествуваат сите автокефални помесни православни цркви.

Но што е договорено?

И по 40 години дебата, автокефалните помесни православни цркви се договорија дека овој проблем не може да се реши и дека е невозможно да се примени канонското правило на една територија да има еден православен владика.

Поглаварите на помесните православни цркви костатираат дека „заедничката волја на сите свети православни цркви е најрано можно решение за проблемот на дијаспората и нејзиното организирање во согласност со православната еклисиологија, канонската традиција и практиката на Православната Црква„, но во точката два одлучуваат „…дека во сегашната фаза, од историски и пасторални причини, невозможен е моментален премин кон строго канонски поредок на Црквата, кој предвидува присуство на само еден епископ на едно место…“

Токму „историски и пасторални причини“ оневозможуваат канонско решение на проблемот. Историски се затоа што сите цркви кои имаат свои епархии во дијаспората се резултат на емиграциските движења од поодамна,  а пасторалните причини се читаат во менталитетот на емиграциите. И во тој контекст „… се донесува одлука за зачувување на епископските собори, формирани од Четвртата предсоборна сеправославна конференција, до посоодветно време, кога ќе созреат условите за примена на канонските акривија (строго почитување на каноните).

Четврата предсоборска конференција во Шамбези во 2009 година донесе одлука да се формираат Епскопски Собранија во неколку региони од земјите на третиот свет, каде нема помесна автокефална црква и во нив да учествуваат каноснки избраните епископи од помесните православни цркви, а со тие епископски Собранија да претседава Владиката од Вселенската Патријаршија.

„-Епископските собранија се составени од сите канонски признати епископи од долунаведените региони, кои ќе продолжат да подлежат на канонските јурисдикции на кои дотогаш им припаѓале.

-Овие состаноци ќе ги сочинуваат сите епископи од секој регион и со нив ќе претседава првиот од епископите потчинети на Цариградската црква, во случај на негово отсуство, претседавањето се определува по редот на Диптисите. Тие ќе имаат Извршен комитет составен од првите архиереи на различните јурисдикции што постојат во тој регион.“

Ова се двете клучни одлуки и на четвртата предсоборска конференција во Шамбези во 2009 и на Големиот Свет Собор на Православната црква одржан на Крит во 2016 година, на кој не присуствуваше Руската црква, но таа ги има поддржано овие решенија уште во 2009 година.

Единствено во што се разликува одлуката од Шамбези и она од Крит е во центрите каде треба да се формираат тие Епископски Собранија.

Во Шамбези беше начелно договорено тие да бидат 12 и формирани во: 1. Северна и Централна Америка, 2. Јужна Америка, 3. Австралија, Нов Зеланд и Океанија, 4. Велика Британија и Ирска, 5.Франција, 6. Белгија, Холандија и Луксембург, 7. Австрија, 8. Италија и Малта, 9. Швајцарија и Лихтенштајн, 10. Германија, 11. Скандинавски земји (освен Финска) и 12. Шпанија и Португалија.

Со одлуката на Соборот на Крит 2016 такви центри за епископски собранија треба да има 13 и тоа: 1.Канада, 2.САД, 3.Јужна Америка, 4.Австралија, Нов Зеланд и Океанија, 5.Велика Британија и Ирска, 6.Франција, 7.Белгија, Холандија и Луксембург, 8.Австрија, 9.Италија и Малта, 10.Швајцарија и Лихтенштајн, 11.Германија, 12.Скандинавски земји (освен Финска) и 13.Шпанија и Португалија.

Разликата е само во поделбата на Канада и САД, каде место едно епископско собрание треба да има две.

Од овој аспект, кога станува збор за дијаспората на МПЦ-ОА, не постои никаква оправданост во тезата дека некој ако издаде Томос за автокефалност ќе ја побара и ќе ја добие дијаспората и црквите и од македонски ќе направи грчки, а уште помалку дека Владиците на МПЦ-ОА во дијаспората ќе бидат под надлежност на Вселенската Патријаршија и за нивната работа ќе одлучува Фанар.

Како контра теза на таквите небулози доволно е да се напомене дека признавањето на автокефалнота на МПЦ-ОА со Томос на Вселенската патријаршија ќе значи сосема спротивното од она што сега го заговараат оние подбуцнувачи на јавноста. Иако овие Епископски Собранија се уште не се формирани, но кога ќе бидат формирани, владиците на МПЦ-ОА од дијаспората, во случајот тоа се четворица, Пимен, Методиј, Петар и Тимотеј, конечно ќе бидат рамноправни со сите останати епископи на православните цркви во тие региони.

Во решението е наведено и дека „…Епископите од дијаспората кои живеат во дијаспората и имаат парохии во повеќе од еден регион ќе бидат членови на Архиерејските собори и во тие региони…“, што значи дека Амариканско-кандаскиот митрополит на МПЦ-ОА, Методиј ќе биде член на две Епархиски Собранија, она во Канада и она во САД. Европскиот Митрополит Пимен ќе биде член на дури девет Епархиски Собранија и во сите тие ќе одлучува рамноправно со останатите епископи на православните цркви.

Инаку, решението за дијаспората подразбира дека „…Архиерејските собранија не ги лишуваат епископите и нивните членови од административните и канонските овластувања и не ги ограничуваат нивните права во дијаспората…“, што значи дека македонските владици и понатаму ќе бидат главните кои одлучуваат за црковниот живот на македонските црковни општини.

„…Епископските собори имаат за цел да формираат заеднички став на Православната Црква за различни прашања, што во никој случај не е пречка за епископите-членки, кои остануваат одговорни пред своите Цркви, да го изразат мислењето на своите Цркви пред надворешниот свет…“ Ова значи дека и покрај консензуална одлука за некое прашање донесена на овие епархиски собранија, владиката член на него, од која било црква, не е ограничен својот став и мислење да го изнесува јавно, ако мисли поинаку.

Единсвената ограничувачка клаузула од овој договор постигнат со конесензус е дека „…Православните цркви се обврзуваат да не преземаат дејствија кои би можеле да му наштетат на гореопишаниот процес на канонско решавање на прашањето за дијаспората, како што е доделување постојни титули на епископи и ќе направат се што е можно за да ја олеснат работата на Епископските собори и да ги обноват нормален канонски поредок во дијаспората…“, што повеќе се однесува на принципиелен договор да не се преклопуваат титулите на постојните епископи.

Со решенијата од Шамбези и од Крит е изготвен и Правилник со прописи за работа на архиерејските собранија во православната дијаспора, составен од 13 члена. Во него се дефинирани сите важни аспекти на работењето на овие собранија и нивните ингеренции.

Меѓу поважните се дека ќе се грижат за зачувување на единството и за помошта на Православната црква од регионот во нејзината теолошка, еклисиолошка, канонска, духовна, добротворна, просветна и мисионерска сфера на делување, координација на активностите од заеднички интерес, односите со неправославните цркви… и она што е особено важно за МПЦ-ОА е што …„по прашањата за јазикот, образованието или пастирската дејност на која било Црква, епископскиот собор може да соработува со хиерархијата на дадената Црква, така што различноста на националните традиции го потврдува единството на Православието во заедништвото на верата и соединувањето на љубовта…“ За да им биде појасно на манипулаторите, не само што македонскиот код на македонските верници нема да биде избришан и погрчен како што велат, напротив македонските традиции ќе бидат конечно рамноправни во семејството на Едната Света Соборна и Апостолска Црква.

Тоа се генерално решенијата што се однесуваат на дијаспората и кои еден ден секако ќе важат и за МПЦ-ОА. И македонските архиереи кога ќе разговараат со Вселенската Патријаршија за финалниот Томос за автокефалност нема што да експериментираат, или да дебатираат на оваа тема. На Константинополската патријаршија и се предочува ставот на МПЦ-ОА дека таа утре како канонска автокефална помесна православна црква ќе ги почитува одлуките на предсоборските конференции и одлуките на Големиот Свет Собор од Крит донесени во време кога таа не била општо прифатена како автокефална црква. Во тој контекст МПЦ-ОА ќе се држи и до одлуките донесеи во поглед на Православната дијаспора и од нив нема да отстапува, но ќе се залага за нивно најрано ставање во функција.

АРГУМЕНТОТ НА МПЦ-ОА

За работите да бидат појасни. Томос за автокефалност и од Вселенската патријаршија, но и тој од СПЦ не дефинира јуриздикција врз дијаспората, од едноставна причина што такво нешто е невозможно. Не постои автокефална црква во чиј Томос е дефинирна и призната јуриздикција во дијаспора. Од тие причини истото правило треба да важи и за МПЦ-ОА, пред се затоа што сите црковни општини и епархии формирани од страна на МПЦ-ОА во дојаспората се направени пред 40 години, а не по признавањето на нејзината автокефалност. Како и сите други цркви кои создале неканоснки јуриздикции во териториите на третите земји и со себе го носат тој товар, така и МПЦ-ОА идентично во семејството на Православната Црква само го внесува истиот товар кој веќе постои.

Кога епсикопите од состаноците во Шамбези велат дека денеска, поради историски и пасторални причини е невозможно да се воспостави вистински канонски ред во дијаспората, практично го акцентираат истиот проблем со кои и тие би се соочиле, (а некои од нив се соочувале и денеска се соочуваат), а тоа се нови и нови расколи, бидејќи како што македонската црковна дијаспора тешко ја управува МПЦ-ОА, така и српската и бугарската и романската и руската, тешко ја управуваат матичните цркви. И подобро е вакво решение, отколку тврдо решение кои ќе опстои на каноните, а ќе предизвика стотици расколи и стотици нови непризнати автокефални цркви. Затоа велам, констатацијата дека има пасторални причини е практично опишување на менталитетот на верниците кои дефакто и се творци на тие црковни општини и потајно себе си се сметаат за сопственици и кај нив е многу полесно да се спротивстават на Епископот испратен од матичната црква, ако сметаат дека им се загрозени фундаменталните интереси, кои често пати и кај македонската дијаспора, но и кај сите дијаспори се испреплетени духовно, национално и културолошки… се во едно, наречено црковна општина.

Тоа се тие аргументи што македонските владици треба да разговараат во дијалогот со Фанар, исто како што со истите аргуменити сите помесни православни архиереи 40 години не најдоа трајно решение за овој проблем.

Да и во Фанар може има владици кои од разни побуди имаат тврди позиции и ставови и кои утре може и да вршат уцени или притисоци, но на тие им се одговара со ставот дека МПЦ-ОА, или Охридската Архиепископија не прави ништо поразлично од она што веќе е договорено и тоа ќе го почитува, како и сите други помесни автокефални православни цркви.

НЕСПОРЕДЛИВИ СПОРЕДБИ

И на крајот доаѓаме до аргументот што „бранителите на црковниот идентитет“ го користат, а тоа е случајот со автокефалноста во Украина и одлуката таа да нема формална црковна дијаспоира преку одредба запишана во нејзиниот Устав.

Многупати сум потенцирал дека двата случаи, македонската автокефалност и украинската автокефалност се комплетно различни во сите аспекти, а особено во аспектот на дијаспората.

Македонската црковна автокефалност официјално се формира 1967 година, неформално уште од 1943 година.

Украинската црковна автокефакност датира од 1990 година, по распадот на Советскиот сојуз.

Македонската црковна автокефалност има канонска основа од 1958/59 година со конституиран Синод и избрани владици во сослужување со Српскиот и со Рускиот патријарх.

Украинската црковна автокефалност е еднострано формирање на црковна структура во 1992 од митрополити кои беа дел од Руската православна црква.

Има и уште редица други разлики, за кои сега не е тема за елаборирање. Една од разликите е и секако дијаспората.

Македонската црковна дијаспора почнува да се формира уште кон крајот на 19 и почетокот на 20 век, но таа во тој период е собрана околу дијаспората која е дел на егзархијата, што е помалку важно во оваа ситуација.

Првата македонска црква основана во дијаспората, а која е под јуриздикција на МПЦ-ОА е црквата Свети Петар и Павле во Гери, Индијана во САД. Основана е 1960 година, а регистрирана пред власите во САД во 1961. На 14 октомври 1962 година е поставен камен темелникот на идниот македонски храм кој е прв македонски објект во дијаспората. Овој храм е осветен на 14 јули 1963 година од архиепископот Доситеј во сослужение со голем број македонски-свештенослужители, а ова е и период во кој и ексалираат односите со СПЦ.

Македонската црковна дијаспора во основа е континуитет со развојот и на македонската црковна автокефалност и таа се развива секогаш паралелно со јуриздикцијата на МПЦ-ОА. Како што расте МПЦ, така расте и дијапсората и јуриздикциски откако постои формално македонска црква таа е дел од нејзината јуриздицикција, иако во одредени периоди постојат проблеми како оној во Австралија.

Укаринската црковна дијаспора е сосема поинаков процес. Таа почнува да се создава во неколку етапи, а особено се зајакнува по Болшевичката Револуција, кога и голем дел од руската црковна ерархија бега од Русија, а подоцна по Втората Светска Војна таа добива димензии на форма на институционализирање. Овде е важно дека најголем дел од украинската дијаспора природно се дели и одвојува од црковната дијаспора што ја формираат руските емигранти. Украинците кои се селат во САД, Автралија, Европа, пред се Германија одат во црквите на Вселенската Патријаршија, која веќе има своја организирана црковна власт. Подоцна се формираат дури три црковни структури на украинска црковна дијаспора, кои практично се иницијативата за украинска автокефална црква, која во Укрина во тој период не постои.

Во овој период се прават безуспешни обиди за обединување на овие верски организации (православни и гркокатолички), се до 70/80-тите, кога Украинската православна црква во Соединетите Американски Држави и Украинската автокефална православна црква во Европа, Јужна Америка и Австралија успеаја да се обединат, со што практично беше оформена една православна украинска црква. Но, внимавајте надвор од Украина. Во Украина, која тогаш е дел од СССР, јуриздикцијата и црковната власт ја има Московската Патријаршија и таму се уште нема украинска црковна независност.

Откако Украина стана независна држава по распадот на Советскиот Сојуз и повторно се роди Украинската православна црква, во Укриана настанаа серија компликации, кои на крај наместо единство, резултираа со дополнителни поделби. Од тие конфликти се раѓа еден сосема поинаков процес, но повторно надвор од Украина. Тој процес почнува 1994 година кога почнуваат разговорите на Вселенската Паријашрија со Укринската ообединета црква во дијаспората, и резултираат со заедничко сослужување во неделата на Православието во 1995 година, кога Украинските православни цркви во дијаспората и нивните архиереи влегуваат под Омофорот на вселенскиот патријарх Вартоломеј и така украинските цркви во дијаспората стануваат канонски цркви. Во истовреме Вселенската Патријаршија во Украина не ги признава тогаш веќе две или три самопрогласени за автокефални цркви. Тоа значи дека практично и пред 1990 украинската црковна организација е практично надвор од Украина. Оние цркви кои по 1990 година се формираа во Украина и немаат своја јуриздикциска власт врз црквите во дијаспората.

Денешната автокефална православна црква на Украина, која во Јануари 2019 година доби Томос од Вселенската Патријашија е практично новоформирана црква од поранешите „Украинска Автокефална православтана црква“, „Украинската православна црква-Киевска Патријаршија“ и двајца мирополити од „Украинската православна Црква-Московска Патријаршија“, која одби да влезе во процесот на обединување.

И таа нова црква практично немаше дијаспора бидејќи украинската црковна дијаспора веќе одамна беше под јуриздикција на Вселенската Патријаршија. Но, таа организиарана црковна структура, која на некој начин е самостојна црква, го поздрави Томосот за автокефалност на ПЦУ со одлука дека нивните црковни епархии ќе продолжат да бидат формално под јуриздикција на Вселенската Патриајршија, иако на некој начин сега се поврзани автокефалната црква на Украина. Проблемот е покомплициран отколку што изгледа. Дополнитело пак сега веќе има најави за формирање нови украински епархии во дијаспората и од автокефалната ПЦУ, но и од УПЦ-Московска Патријаршија, која поради војната се оддели од руската црква и прогласи автокефалност.

Овие историски и пасторални контексти се сосема различни од состојбата која ја има МПЦ-ОА.

ВАЖНИТЕ ПОЕНТИ

Кога се зборува за црковната дијаспора треба да се знае дека не постои црква која има Томос со признавање на јуриздикција врз дијаспора. Тоа едноставно е невозможно. Идентично е напишано и во Томосот на СПЦ. Тоа што СПЦ вели дека нема да ограничува создавање на епархии, практично е флоскула, бидејќи таа и не може да ограничнува нешто што не е нејзина јуриздикција.

Епархии во дијасората, или свои црковни структури во државите каде нема помесна автокефална православна црква имаат речиси сите автокефални цркви и тоа е историски проблем со упад во јуриздикцијата на Вселенската Патријаршија.

Проблемот постои и не е решен. Важно е да се знае дека прашањето за ред во дијаспората во почетокот го покренува и поддржува и руската црква, бидејќи таа на некој начин е најосакатена со неколку различни јурздикции.

Сега постои преодно решение договорено во Шамбези 2009 и потврда на тоа решение со Одлука на Големиот Собор одржан на Крит 2016 година. (за оние кои не веруваат во прилог е целосното решение, со потписите на сите помесни православни цркви)

Темата дијаспора секако ќе биде дел од разговорите со Вселенската Патријаршија. И затоа туке не е потребна манипулација. Потребен е сериозен црковно-дипломатски одговор од македонските владици ова прашање да биде затворено во истата минута кога ќе биде и отворено. Да, ние ќе се придржуваме до одлуката на Собороот од Крит за дијаспората. Ниту повеќе, ниту помалку.

Македонската и Украинската автокефалност се разликуваат во многу аспекти, а суштинската разлика што ја прави МПЦ-ОА во далеку поповолна позиција и во разговорите со Вселенската патријаршија е патот до канонски Томос.

Украина има Томос без согласност на Мајката Црква, Македонија очекува Томос со согласност на Мајката Црква.

И секако на Вселенската Патријаршија не и требаат македонските цркви, и треба почитување на канонскиот ред, а во случајот тоа е токму договоеното решение за дијаспората. Цркви и верници Вселенската патријарпшија има, бидејќи целата грчка дијаспора е организирана преку нејзе. А, таа е и побројна и поорганозорана и побогата. Сум бил, сум видел како изгледаат грчките цркви, како оние на МПЦ, СПЦ или некоја друга црква…

Пишува: Марјан Николовски

Коментар(1)

  1. Можеби малце и вон темата ама мене ми мошне интересно дека дел од таа пропаганда се води од човек кој во минатото бил сопственик на неделни весници преку кои со години се оцрнувала МПЦ. Само тогаш на удар е друг владика и друга епархија. Иначе дотичниот е интернет експерт по секое можно прашање вклучувајќи и еклисиологија. 🙂 Значи служба ради. 🙂 Нема везе, да сме живи и здрави. Само Бог нека благословува, а сѐдруго ќе си дојде на место.

НАПИШИ КОМЕНТАР

Your email address will not be published. Required fields are marked *