Почетна Интервју Автокефалијата е начин да се обезбеди единство на Црквата во рамките на државата, како и единство помеѓу локалните Цркви
Автокефалијата е начин да се обезбеди единство на Црквата во рамките на државата, како и единство помеѓу локалните Цркви

Автокефалијата е начин да се обезбеди единство на Црквата во рамките на државата, како и единство помеѓу локалните Цркви

310
0

Интервју на Архиепископот на Телмис Јов (Геча) за Украинската автокефалија, кој вели дека автокефалијата е начин да се обезбеди единство на Црквата во рамките на државата, како и единство помеѓу локалните Цркви.

Вселенската Патријаршија одговара на нападите на Руската Православна Црква.

Процесот на подготовката за прогласување на автокефалија за Украинската Црква е веќе во тек. Ова предизвика многу негативни чувства кај претставниците на Руската Православна Црква и на УПЦ-МП, кои ја обвинија Вселенската Патријаршија и Патријархот Вартоломеј за „папистичка ерес“, мешање во работите на другите Православни Цркви и речиси предизвикување на нова сеправославна шизма. Таквите агресивни инсинуации не можеа да останат без одговор од Мајката Црква – Константинополската Патријаршија. „Церквариум“ искажува благодарност кон Архиепископот на Телмис, Јов, кој има украинско потекло и е поранешен егзарх на Вселенската Патријаршија за руските и украински парохии во Западна Европа, за неговите детални објаснувања во врска со најболните прашања што ги засегаат православните верници.

Церквариум: Московската Патријаршија тврди и инсистира дека автокефалност може да се бара единствено од канонски дел на Црквата, а сè друго е „легализирање на шизмата“. Но сите подоцнежни автокефалии се појавија како резултат на одделување исклучиво од Константинополската Патријаршија, а тоа беше многу тешко и болно. Дали има некакви признаени правила за тоа кој може да побара автокефалија, како и кога? Најпосле, најголемото искуство во врска со ова го има Константинопол.

Архиепископ Јов: Ако ја проучите историјата на Православната Црква, според текстовите и документите, а не според создадените митови и лажна историографија, станува јасно дека апсолутно сите современи автокефалии биле прогласени од Вселенската Патријаршија.

Дури и ако ја земеме историјата на Православната Црква во Русија, гледаме дека нејзината автокефалија била самопрогласена во 1448 година, кога Москва самостојно го избра митрополитот Јона, без согласност од страна на Вселенската Патријаршија. Интересно е да се нагласи дека Православната Црква во Русија никогаш не добила Томос за автокефалија! Во 1589-1590 Вселенскиот Патријарх Јеремија II едноставно ја нормализираше ситуацијата со издигнувањето на оваа столица на ниво на Патријаршија, истовремено дозволувајќи му на московскиот епископ „да биде наречен“ Патријарх, под услов да го спомнува Вселенскиот Патријарх и да го смета „за своја глава и протос“ како што е наведено во Писмото.

Подоцнежните автокефалии што биле прогласени во XIX и XX век – сите биле прогласени од страна на Вселенската Патријаршија: автокефалијата на православната Црква во Грција (1850), во Србија (1879 и издигната на ранг на Патријаршија во 1922), во Романија (1885 и издигната на ранг на Патријаршија во 1925), во Полска (1924), во Албанија (1937), во Бугарија (1945 и издигната на ранг на Патријаршија во 1961), во Грузија (1990) и во Чешка и Словачка (1998). Сите овие прогласувања биле поврзани со политички фактор и автокефалијата била прогласена како начин за одржување на единството на Црквата, како во рамките на секоја од овие држави, така и помеѓу Помесните Цркви.

Освен Вселенската Патријаршија, во историјата на православната Црква ниедна Помесна православна Црква не прогласила автокефалија. Навистина, православната Црква во Русија може да тврди дека ја прогласила автокефалијата на православната Црква во Грузија (1943), во Чехословачка (1951) и во Америка (1970), но овие автокефалии не беа признаени од полнотата на православната Црква, бидејќи православната Црква во Русија нема такви ингеренции да доделува автокефалии. Затоа овие три цркви самите поднесоа барање до Вселенската Патријаршија за добивање на Томос за автокефалија. По извесно време Вселенската Патријаршија ја нормализира ситуацијата со прогласување на автокефалија за православната Црква во Грузија (1990) и во Чешка и Словачка (1998 година).

Церквариум: Дали може да се смета дека сегашнава тешка состојба на поделеност на украинското Православие е резултат на фактот дека во еден момент Руската православна Црква го отфрли барањето за автокефалност на Соборот на Епископи на Украинската православна Црква (УПЦ-МП) од 1991 година?

Архиепископ Јов: Според моето мислење, да! Доколку во Украина беше прогласена автокефалија веднаш после прогласувањето на нејзината независност во 1991 година, можеби ќе се спречеа 30 години на болна и штетна шизма, која започна во 1989 година. И ова беше ставот на целиот епископат на УПЦ-МП, кој беше усвоен веднаш после прогласувањето на независноста на Украина на соборот од ноември 1991 година: „Соборот смета дека доделувањето на автокефалија на Украинската Православна Црква ќе придонесе за утврдување на единството на Православието во Украина за да се овозможи елиминирање на расколот што се јави, успешно да се спротивстави на подемот на католицизмот и унијатството, да воспостави мир и да се создаде согласност помеѓу сегашните спротивставени вероисповеди, да се унифицираат граѓаните на сите националности што живеат во Украина и на тој начин да се придонесе за консолидирање и зајакнување на единството на целиот украински народ“.  Зад оваа одлука од тоа време стои потписот на сите епископи на УПЦ-МП, без исклучок, вклучувајќи го тука и епископот на Черновци и Буковина, Онуфриј, сегашниот митрополит на Киев и цела Украина. Во врска со ова тие често забораваат (или намерно прикриваат) дека т.н. „Собор од Харков“, на којшто блаженоупокоениот митрополит Владимир (Сабодан) беше избран за митрополит Киевски, на местото на Филарет (Денисенко), го повтори овој став, обраќајќи му се на Патријархот Московски Алексеј II со следниве зборови: „Ние сме уверени дека особено значајното прашање за доделување на канонска автокефалија за Украинската Православна Црква, со Божја помош и со напорите на новиот Претстојател, успешно ќе го оствари единството на целото украинско стадо со нова виталност, со нови сили во светлата надеж дека Украинската Православна Црква во блиска иднина ќе ја добие посакуваната канонска автокефалија“.

Церквариум: РПЦ постојано го обвинува Константинопол за „папистичка ерес“. Но истовремено доктрината на „Третиот Рим“ е многу популарна во Московската Патријаршија, според неа самата РПЦ треба да го заземе првото место во Диптихот. Што може да направи Константинопол со овие империјалистички ставови на Руската Црква?

Архиепископ Јов: Теоријата за Москва како „Трет Рим“ не е црковна доктрина, ниту право на канонскиот (црковен) закон. Старецот Филотеј Псковски го создаде овој мит во почетокот на ΧVI век. Но православната Црква не живее врз основа на митови. Историјата на православната Црква не познава „прв“ и „втор“ Рим, туку само „стариот“ (Рим) и „новиот“ (Константинопол). Нема трет Рим. Православната Црква живее, освен според Светото Писмо, и врз основа на доктрините и каноните на Вселенските Собори. Јасно е и очигледно наведено дека само овие две историски столици добиле посебни права и ингеренции во времето на Вселенските Собори. И кој од православните денес може да тврди дека има врховна власт над Вселенските Собори за да ги менува нивните одлуки? Всушност секој православен епископ при исповедање на верата пред неговата хиротонија, ветува дека секогаш ќе се придржува не само на учењето, туку исто така и на црковните закони (канони) на Вселенските и на Помесните Собори кои го обврзуваат.

Церквариум:  Митрополит Иларион Алфеев во едно интервју изјави: „За разлика од Римската Црква, во православната Црква секогаш постоел различен  систем на помесни православни Цркви, сите независни помеѓу себе и ниедна не е потчинета на друга“. И така, Вселенска Патријаршија е поставена еднакво со другите. До која мера е точно ваквото сфаќање на системот на Помесни Цркви? Кои се границите за интервенција на Вселенскиот Патријарх во работите (проблемите) на другите Помесни Цркви?

Архиепископ Јов: Според обвинувањето на некои луѓе дека Константинопол наводно паднал во „папистичка ерес“, мора да се потсетиме дека во Светото Писмо апостол Павле ја споредува Црквата Христова со тело во кое Христос е главата и во кое ние сме членови (види: Ефес. 5,23-30; Колос. 1,18). Но за нас, православните, Црквата не е нешто апстрактно, како за протестантите, туку и многу конкретно – Богочовечки организам, кој е составен од конкретни луѓе. Затоа, според православниот црковен закон, претстојател на Помесната Црква е конкретна личност – Епископот. И според 34-от апостолски канон, епископите на регионалната Црква мора да го признаат првиот (протосот) и да го прифатат како свој Претстојател и не смеат да прават ништо важно без негово знаење. Овој закон отсекогаш се применувал во Вселенската Црква, бидејќи нашата Православна Црква е една, таа е „Една, Света, Соборна и Апостолска Црква“, а не конфедерација на одделни независни Цркви, како што гледаме во протестантизмот. Сè додека Црквата е обединета, едно тело – телото Христово, таа има една глава. Црквата не е повеќеглаво чудовиште! Затоа, во писмото што го издигна Московскиот престол на ниво на Патријаршија во 1590, беше нагласено дека епископот Московски мора да го признае Αпостолскиот Константинополски престол како своја „глава“ и „протос“, како што прават останатите православни Патријарси. Да се отфрли ова значи не само да се изгубат тие привилегии што му биле дадени на Московскиот престол со патријаршискиот документ на Константинопол, туку исто така и да се оддалечи од православното учење на Црквата, во согласност со одлуките на Вселенските Собори и Светото Писмо.

Церквариум: Кои посебни привилегии или функции ги има Вселенскиот Патријарх во рамките на координирањето на единството?

Архиепископ Јов: Вселенскиот Патријарх не е само еден од Патријарсите во православната Црква. Тој не е само „прв меѓу еднаквите“. Неслучајно латинскиот израз Primus inter pares не може никаде да се најде во православниот црковен закон, кој напротив, спомнува „старешинство по чест“ (πρεσβεία τιμῆς), со што се покажува извесна хиерархија или барем некаков вид на ред. Имајќи го ова „старешинство по чест“ според светите канони, Вселенскиот Патријарх, како „глава“ и „протос“ во православната Црква, мора да го обезбеди единството на Помесните Цркви и да ги координира. Тоа беше очигледно во XX век во подготовката на Светиот и Велик Собор на православната Црква и во координацијата на Помесните Цркви во меѓухристијанскиот дијалог на глобално ниво. Поаѓајќи од својата улога да го обезбеди единството на Помесните Цркви и да ги координира, Вселенската Патријаршија прогласува автокефалии на нови Помесни Цркви, како што веќе беше наведено. Освен тоа, според каноните 9 и 17 од Четвртиот Вселенски Собор, Вселенскиот Патријарх има право да прима молби (ἔκκλητον) од клирици и епископи (вклучувајќи ги и оние од другите Помесни цркви). Тој исто така има право да создава ставропигии (вклучително и на териториите на другите Помесни Цркви).

Церквариум: Како може да му се верува на портпаролот на РПЦ дека таа има голема поддршка за својата положба во Украина меѓу Претстојателите и епископатот на останатите Помесни Цркви? Како може да се протолкуваат изјавите на Претстојателите на други грчки цркви во врска со фактот дека Украина е исклучиво канонска територија на РПЦ? Дали има сеправославен консензус за ова?

Архиепископ Јов: Во вашето прашање главно е да се издвојат две работи: прво, признавањето на УПЦ-МП, раководена од митрополитот Киевски и на цела Украина Онуфриј, а второто прашање е јурисдикцијата над Украина. Во врска со првата точка, јасно е дека меѓу трите православни јурисдикции на Украина во моментот (УПЦ-МП), (УПЦ-КП) и (УАПЦ), само УПЦ-МП е единствената Црква признаена од вселенското Православие, бидејќи е дел од Московската Патријаршија, која, пак, го доби својот канонски статус од Вселенскиот престол, што е во заедница со сите Помесни православни Цркви. Останатите две групи, од 1989 година се одвоија од Московската Патријаршија и според тоа се сметаат за шизматички и не се признаени од ниедна Помесна православна Црква.

Во врска со втората точка треба да се нагласи дека црковната јурисдикција над Украина ѝ припаѓа исклучиво на Вселенската Патријаршија. Кога православната Црква во Русија доби статус на Патријаршија во 1589-1590, митрополитот Киевски (во Полско-Литванската држава, со свое седиште во Киев) остана под јурисдикција на Константинопол. Откако левото крајбрежје на Украина беше припоено кон московската држава после Перејаславскиот Собор (1654), во време кога имаше постојани војни помеѓу турските и московските држави (од 1676), и кога откако Киевскиот трон остана празен подолг временски период (од 1681), патријархот Московски незаконски го постави Гедеон Свјатополк – Четвертински на барање на хетманот Иван Самуолович (во 1685), тогаш најпосле во 1686 патријархот Московски доби од Вселенскиот Патријарх Дионисиј IV дозвола единствено да го поставува митрополитот Киевски, кој требаше да продолжи да го спомнува Вселенскиот Патријарх и да остане негов егзарх. Се случи поради политички услови митрополитот Киевски само административно да влезе во рамките на православната Црква во Русија, но во 1686 не се случи никаков премин на митрополијата Киевска во Московската Патријаршија, како што беше нагласено во Томосот за автокефалија на православната Црква во Полска (од 1924), во која е наведено дека оваа автокефалија е дадена „слушајќи го силниот глас на канонската должност, што на нашиот Вселенски престол му ја полага грижата за Светата Православна Црква во неволја; со оглед на тоа дека историјата исто така сведочи во прилог на горенаведеното (бидејќи напишано е дека оддалечувањето на Митрополијата Киевска од нашиот престол и нејзините потчинети Православни Цркви на Литванија и Полска, и на ист начин нивната поврзаност со Светата Црква на Москва, од самиот почеток не било воопшто спроведено во согласност со правните канонски прописи, и не во согласност со она што беше заеднички објавено во врска со целосната црковна самостојност на Киевскиот митрополит, кој беше егзарх на Вселенскиот престол)“.

Затоа, кога Украина не е повеќе дел од Руската империја (како и од Советскиот Сојуз), и кога трпи црковна шизма повеќе од 30 години, со која милиони луѓе се надвор од канонската Црква, и која, до ден денес православната Црква во Русија (т.е. Московската Патријаршија) не е во можност да ја надмине, Вселенската Патријаршија е должна да преземе соодветни мерки во согласност со своите ингеренции за да го обезбеди црковното единство. Истовремено треба да се нагласи дека таа не се меша во работите на друга Помесна Црква, туку си дејствува на својата канонска територија – на територијата на Киевската Митрополија.

Церквариум: Во врска со постојаните закани за прекин на евхаристиското општење, дали Вселенскиот Патријарх е спремен да се соочи со таков вид на протест против доделувањето на автокефалија на Украина од страна на РПЦ? Дали ќе биде поддржан од другите Помесни Цркви? Да претпоставиме дека Украина ќе добие автокефалност, а РПЦ не ја признава. Што е следно? Како што рече Калист Вер, „не може да се злоупотреби Евхаристијата“, односно да се уценува со прекин на евхаристиското општење. Како би можел прекинот на евхаристиското општење да се одрази на црковната свест на Руската Црква? Дали е важно во овој случај да се знае кој е иницијаторот за таков раскин?

Архиепископ Јов: Се согласувам со Митрополитот Диоклиски Калист во врска со „злоупотребата на Евхаристијата“. Треба да се прекине евхаристиското општење поради важни догматски причини, а не од хирови. Често слушаме од устите на претставници на православната Црква во Русија закани, дека пострашна шизма ќе се случи од онаа во 1054 година. Секој што добро ја знае црковната историја, знае дека таканаречената голема шизма од 1054 година, е исто така голем мит. Меѓусебното анатемисување меѓу Рим и Константинопол беше резултат на неуспешен обид да се врати евхаристиското општење меѓу двете Цркви што беше прекинато на почетокот на 11 век, поради додавањето на „Филиокве“ во Символот на верата. Поради овој додаток Константинопол изрази сомнеж дека Рим го промени верувањето. Прашањето беше догматско. Затоа не случајно денес дијалогот помеѓу православната Црква и римокатоличката Црква е од теолошка природа. Сега во врска со прашањето за шизмата и автокефалијата во Украина, секој знае дека проблемот не е теолошки и нема потреба некој да биде обвинет за ерес. Затоа заканите за прекин на евхаристиското општење ако Украина добие автокефалија, веројатно може да се сметаат за злоупотреба на Евхаристијата.

Церквариум: Москва се заканува дека во случај на доделување автокефалија на Украина овде ќе се случи крвав масакр. Дали Константинопол има план за мирно и невоено создавање на автокефална православна Црква? Како може ограничувањето на верските права и слободи на оние што сакаат да останат под јурисдикција на Москва да биде спречено и како да се спречи целосно национализирање на црковниот имот?

Архиепископ Јов: Како што неодамна беше нагласено од Митрополитот Француски Емануил во едно интервју, Вселенската Патријаршија не се заканува и не е под закана. „Мајката Црква покажа дека се грижи за мирно решавање на споровите и за надминување на шизмите и дека во никој случај не сака нови“. Вселенската Патријаршија не ја предлага автокефалијата во Украина како воено оружје, туку како лек за да се поправи црковната шизма која трае речиси 30 години. Како што спомнавме, целиот епископат на УПЦ-МП го предложи овој лек на Московската патријаршија во 1991 и 1992 година. Ние ви покажавме веќе дека во текот на 20 век, Вселенскиот Патријарх, врз основа на своите ингеренции, секогаш го обезбедува единството на Помесните православни Цркви и прогласува нови автокефални цркви, како начин да го обезбеди единството на Црквата во срцето на секоја Помесна Црква, како и единството помеѓу сите Помесни Цркви. Улогата на Вселенската Патријаршија е да му служи на единството на православната Црква.

Церквариум: РПЦ инсистира дека со доделувањето на автокефалија на Украина се нанесува удар на сеправославното единство. Дали одбивањето да се земе учество во Сеправославниот собор не е своевидно поткопување на таквото единство?

Архиепископ Јов: Денес во православната Црква често се зборува за соборност, заборавајќи на фактот дека нема соборност без примат. За жал многу православни луѓе, во својата борба против папизмот, позајмиле протестантски аргументи и потполно го отфрлиле приматот. Но Светите црковни канони јасно тврдат дека не може да има Синод (ниту Собор) без „протос“, ниту „протос“ без Синод. Ова е многу добро формулирано во 34 апостолски канон кој вели дека епископите мора да признаат еден кој е прв (протос) меѓу нив и да го сметаат за глава (κεφαλή) и да не прават ништо значајно без негова согласност, но и овој првиот не може да прави ништо без согласноста на сите. „Зашто на ваков начин ќе има усогласеност (хармонија) и Бог ќе се слави преку Господ во Светиот Дух“. Но во рамките на соборноста, црковните канони нагласуваат дека првиот (протосот) има одговорност да го свика Синодот (или Соборот), а другите имаат должност да учествуваат во него. На пример, 19 канон од Четвртиот Вселенски Собор, нагласува дека епископите коишто го игнорираат свикувањето на Синодот без причина, треба да бидат коригирани. Денес одбивањето во Православната Црква, Вселенскиот Патријарх да биде признаен за „прв“ и „глава“ и тврдењето дека православната Црква не е една Црква туку некаков вид на конфедерација на независни Помесни (па дури и национални) Цркви, е спротивен на духот на православната еклисиологија и соборност, и според тоа не помага да се постигне усогласеност, да се разрешат конфликтите и да се залечат шизмите, туку напротив придонесува за делење на Православието и влошување на конфликтите и шизмите.

/превод: Бигорски

НАПИШИ КОМЕНТАР

Your email address will not be published. Required fields are marked *