Папата Лав XIV и вселенскиот патријарх Вартоломеј издадоа заедничка декларација по нивната средба во Фанар и по одбележувањето на 1700-годишнината од Првиот вселенски собор во Никеја (2025). Оваа прослава, за жал, беше бојкотирана од голем број помесни православни цркви (меѓу кои Македонската, Грчката, Српската, Бугарската, Грузиската, Руската и други), па заедничкото одбележување всушност се сведе главно на Рим и Цариград со неколку помали делегации. Самиот тој факт го намалува општото црковно значење на настанот, но не ја поништува вредноста на она што е кажано во декларацијата.
Што може да се смета за реален напредок во неа?
- Најважно за мене е јасната заложба да се изнајде заеднички начин во иднина Велигден да се прославува на ист ден. Ова навистина е најлесно постигливото поле за отстапки од двете страни без да се допре догмата, а веќе постојат разработени модели (најчесто се споменува усогласување со новојулијанскиот календар).
- Многу важен е повикот упатен до сите клирици, монаси и верен народ да ги прифатат веќе постигнатите плодови од дијалогот – од укинувањето на анатемите во 1965 година па сè досега. Овој повик да престане внатрешниот отпор кон она што е веќе сторено може да биде сигнал дека следува подлабока фаза во која ќе се отворат потешките теми (приматот, синодалноста, авторитетот…).
- Заедничкото и недвосмислено отфрлање на sacrum bellum (света војна) како и секое користење на верата за оправдување конфликти и насилство е силна и потребна порака во денешното време.
- Најконтроверзниот момент е директното поврзување на Никејскиот собор со декларацијата Nostra Aetate од Вториот ватикански собор. Тоа кај многу православни предизвикува оправдано подигнување на веѓата и бара дополнително објаснување и внимание.
Ако прифатиме дека оваа декларација, иако далеку од совршена и со ограничено учество, сепак претставува еден искрен чекор напред, тогаш е крајно време православниот свет да го подготви своето стадо. Ако навистина сме на прагот на поголемо зближување, неопходна е темелна пастирска подготовка за да не дојде до нови внатрешни поделби.
Единството со другите никогаш не смее да стане повод за раскол меѓу нас самите. Не смееме да дозволиме обединувањето да биде уште една причина за дополнително ситнење и фрагментирање на веќе кревкото православно единство.
Затоа ја поздравуваме оваа декларација колку што е добра и колку што може да биде добра во сегашните околности, и се молиме нашите архипастири да го препознаат моментот – да го насочат овој напор кон вистинско спасение, а не кон нови расколи и поделби.
И папата и патријархот во декларацијата го користат стихот од Откровението:
„Кој има уши, нека чуе што им говори Духот на црквите.“
Нека ни даде Бог сите да имаме уши да чуеме.
Пишува: Оливер Шамбевски, поранешен амбасадор во Рим (Фејсбук статус)
