„Религија.мк“ во неколку продолженија ја објавува, анализата на тетовскиот Муфтија, доц. Д-р, Ќани Несими, која се однесува на „Културата на религиозната толеранција(тахаллум) на Османлиската Империја. Текстот претставува аналитички осврт за поимот „толеранција“ во Исламот, одност на исламот кон другите конфесии, улогата на Османлиската империја и исламот на Балканот и низа прашања кои се поврзани на ова тема.
(четврто продолжение)
Исламот кој е присутен на просториите од Блискиот Исток, според Леви-Страусс, истиот бил изумител и основач на верската толеранцијата.
Наведената констатација како прво е резултат на Алаховиот збор и на посланичката традиција. Така што божјата заштита и гаранција на Посланикот Мухамед ги опфатила становниците на областа Нежран и во околината, било тоа да се однесувало на чувањето на нивното богатство или на личностите, за реализирање на нивните култови, било да се нивните присатни или неприсатни, нивните семејства или нивните светилишта што тие ги поседувале.
Според ова ни еден бискуп немало да биде преместуван од својата епископална столица, ниту ни еден калуѓер од својот манастир, ниту ни еден свештеник од својата фамулија/парохија. Никакво понижување немало да ги притисне или ниедна војска немало до гази во нивното место.
Од друг аспект гледено во однос на исламска толеранција било и пратеникот, дека не е реткост да се гледало некој калиф или управувач на одредена провинција, а да не придонел за изградба на некоја црква или синагога.
Наведената состојба се потврдува со примерот на Фатимидскиот ел-Хаким, по наредбата да се разрушат сите култови на христијанството и на еврејството, што тој потоа го променил своето мислење и самиот ги надгледувал нивните обновувања и реконструкции.
Во врска со религиозните односи на релацијата меѓу исламот и христијанството, важно е да се погледне дека муслиманското освојување не го прекинува трендот на изградба на црквите и останатите христијански и еврејски верски светилиште. Така од денешен аспект гледано историјата ни овозможила многубројни примери за извршената реконструкција на црквите од страна на муслиманските власти, по нивното разрушување за време на некоја побуна.
Еден друг момент што треба да се акцентира при оваа прилика, што во секој случај гледано поважно е за муслиманите, тоа е верскиот обичај што се вика адалет (праведност) од која произлегува таа толерантност за која и самите пишуваме во наведената тема. Ако се гледа значењето на зборот адалет, со други зборови тоа значи: да се прави вистината; да се чува балансот; да се биде праведен; да бидат луѓето еднакви едни на други; да се суди со праведност; да се биде внимателен кон туѓинското право, односно на секој да му се дава мериторното право.
Спротивното на ова е насилство, неправдата или да бидеш со првиот, а против другиот итн. Во тој контекст гледано од другата страна е и едно од убавите имиња на Восвишениот Бог Адил (Праведен).
Од содржината на предходните становишта, можно е да се заклучи, дека муслиманите и да бидат непријатели на некоја заедница или друштво и да бидат многу бесни или вжашени на нив, тие немаат априорно право да постапат неправедно.
Значи во Исламот нетрпението е нешто друго, а праведноста е нешто друго. Во својот живот ниту еден муслиман никогаш не треба да ги меша овие резличити термини.
Шејхулисламот Хоџа Садеддин Ефенди како што тврди во својата студија Таџут-Теварих, на Султан Орхан, кој воедно е наследник и син на оснивачот на Османлиската Империја султанот Осман I Гази, му рекол:
“Dilerim ey sahib-i ikbal u cah
Etme sen canib-i zulme nigah
Adl ile bu alemi abad kil
Rasm-i cihad ile beni sad kil
Rah-i cihad icre edup ictihad
Memleket-i Rum’da adl u dad.”
(“Сакам, еј ти што напредуваш во престолот,
Немој да бидеш на страната на насилството,
Со праведност изгради го овој свет
Со упорност радувај ме мене,
Труди се да со твојата борба,
Во Византија да сееш праведност”.)
Со сличен пример се подврдува и со писмото на Омер б. Хаттаб испратено до Ебу Муса ел-Ешари, кој владеел со Басра, истакнубајќи му го следниве зборови:
“Да знаеш дека судењето е многу важна одговорност и врз него да се наслониш како праведен верник, за тоа што таквото однесување е еден пејгамберски суннет, односно една пророчка традиција. Проблемите 
што ти се појавуваат треба добро да ги анализираш. Да се кажува една вистина што не може да се реализира, безмислено е. Биди праведен при земањето на одлука меѓу луѓето. Немој да правиш разлика меѓу нив. Слабите да не го изгубат надежта во праведноста. И тие што се силни, да не се трудат во општо да избегат од праведноста”.
Ќани Несими, доц. д-р, Тетовски Муфтија (ИВЗ)
(ПРОДОЛЖУВА)
