Неговата Сесветост, Вселенскиот Патријарх Вартоломеј, духовниот водач на околу 300 милиони православни христијани ширум светот, ја прими Наградата Темплтон за 2025 година на свеченост одржана на 24 септември во прочуениот Линколн Центар во Њујорк.
Настанот во David Geffen Hall собра повеќе од 300 гости, меѓу кои бројни свештени лица во своите традиционални црни раса, кои со радост му оддадоа чест на својот Патријарх. Меѓу присутните беа и познати личности – добитниците на истата награда д-р Џејн Гудал (2021) и проф. Пол Дејвис (1995), поранешниот потпретседател на САД Ал Гор и грчкиот премиер Киријакос Мицотакис.
Признание за мостот меѓу науката и верата
Во април оваа година, Патријархот беше прогласен за лауреат на Наградата Темплтон поради неговите пионерски напори да го поврзе научното и духовното разбирање на односот меѓу човекот и природата, повикувајќи на одговорно управување со Божјото создание.
Наградата Темплтон, основана во 1972 година од Сер Џон Темплтон, се доделува на личности кои преку своите дела ја унапредуваат визијата на основачот — спојувањето на научната истрага и духовната мудрост во потрага по смислата на човечкото постоење.
Отворање со византиски напев
Ли Камерон, претседател на Управниот одбор на Фондацијата „Џон Темплтон“, ја отвори свеченоста, по што следеше византискиот кондак на Благовештението, исполнет од вокалниот ансамбл Cappella Romana.
Хедер Темплтон Дил, поранешна претседателка на фондацијата и внука на Сер Џон Темплтон, ја претстави наградата, истакнувајќи:
„Добитниците на Наградата Темплтон доаѓаат од различни полиња и верски традиции, но сите имаат заедничка љубопитност за природниот свет и духовно разбирање на местото и целта на човекот во него.“
Таа потсети на подвизите на Вартоломеј – наречен „Зелениот Патријарх“ – кој целиот свој мандат го посвети на грижата за животната средина, создавајќи богословска рамка за еколошка одговорност и активно соработувајќи со научници и верски водачи.
Филм: „Настојатели на Созданието“
По говорот на Дил беше прикажан седумминутниот документарен филм Stewards of Creation, кој го прикажува животот и делото на Патријархот.
Во него тој вели:
„Ние, луѓето, ги уништуваме природните ресурси, шумите, убавината – само за да стекнеме повеќе материјална добивка. Го експлоатираме созданието. Уништувањето на земјата, воздухот и водите е грев.“
Џејн Гудал: „Ако не ја разбереме природата, нема да сакаме да ја заштитиме“
Кога светлата се запалија, на бината се појави познатата научничка д-р Џејн Гудал, која со восхит зборуваше за својата прва средба со Вартоломеј на островот Халки во 2012 година:
„Тоа беше прекрасна идеја – да ги собере еколозите заедно, за да размислуваме како да ја спасиме природата. Ние луѓето сме дел од овој свет, но често се одделуваме од него и ги учиме и нашите деца на тоа. Ако не ја разбереме природата, нема да сакаме да ја чуваме – тоа е огромна грешка.“
Таа му се обрати лично:
„Ваша Сесветост, знам дека ќе ја искористите оваа награда за создавање подобар свет. Ако работиме заедно, ќе ја зголемиме силата на младите насекаде. Ви честитам од срце. И ми е драго што облеков црно,“ – додаде со насмевка.
Говори на Ал Гор и Мицотакис
Поранешниот потпретседател на САД, Ал Гор, потсети дека уште во 1997 година ја почитувал работата на Патријархот за заштита на човекот и на природата:
„Тој ме нарекува заслужен за тоа што го носи името ‘Зелен Патријарх’. Не сум сигурен дека тоа е целосно точно, но со задоволство ќе го прифатам,“ – се пошегува.
Гор нагласи дека светот денес повеќе од кога било има потреба од лидери како Вартоломеј, кои ја обединуваат верата и науката во служба на заедничкото добро.
Грчкиот премиер Киријакос Мицотакис додаде:
„Вие бевте меѓу првите, ако не и првиот, светски духовен лидер што ја нагласи потребата од вистинска еколошка димензија во нашето размислување. Вие ја претворивте екологијата во духовна одговорност. Затоа со право го носите името Зелен Патријарх.“
Моментот „Достоен е!“
По говорите, Патријархот беше поканет на сцената да ја прими наградата.
На свечен начин, медалјонот Дрво на животот му беше поставен околу вратот, додека салата со одушевување извика „Аксис! (Достоен!)“
На свитокот што му беше предаден беа насликани симболи од неговиот живот и мисија – островот Имврос, планината што ја разбудила неговата љубов кон природата, и печатите на Патријаршијата и на Православната Црква.
Патријархот: „Науката и верата читаат иста книга – книгата на Созданието“
Во своето обраќање под наслов Каде што се среќаваат Небото и Земјата: Размислување за верата, науката и нашата планета, Вартоломеј рече:
„Мојата длабока благодарност им ја упатувам на Фондацијата Темплтон и на сите што имаат храброст да поверуваат дека бракот меѓу научната строгост и духовната сила може да нè спаси од нас самите.“
Тој продолжи:
„Кога гледам физичар кој ги мери мразовите на Арктикот и теолог кој ги слуша офкањата на созданието (Рим. 8,22–23), јас гледам двајца луѓе што читаат иста книга – книгата на природата и книгата на Светото Писмо – но на различни јазици.“
„Раздвојувањето меѓу верата и науката мора да престане. Тие се на иста страна.“
Патријархот заклучи:
„Иднината на нашата планета зависи од нашата способност да ја споиме прецизноста на науката со продорноста на духовната визија, итноста на пророчкото сведоштво со трпението на молитвеното созерцание.“
Салата избувна во долготраен аплауз и стоечка овација.
Завршница во духот на благодарност и убавина
Ансамблот Cappella Romana повторно настапи со трогателната химна „Благослови го, душо моја, Господа“ (Пс. 103).
Бискупот Шон Роу од Епископалната Црква изговори благослов:
„Ти благодариме, Господи, за благородниот дар на Твоето создание и за довербата што ни ја даде да бидеме негови настојатели. Особено Ти благодариме за Твојот слуга, Вселенскиот Патријарх Вартоломеј, кој преку својата мудрост и вера ја возвишува грижата за создаденото.“
Хедер Темплтон Дил ја затвори свеченоста со зборовите:
„Се надевам дека сите ќе си заминете со полно срце – во чест на лидер кој му подари толку многу на светот.“
Настанот заврши со изведба на „Овците мирно пасат“ од Бах, во интерпретација на пијанистот Игнат Солженицин, син на добитникот на наградата од 1983 година, Александар Солженицин.
Во тишината на салата, единствениот звук беше нежниот одек на клавирот – потсетник дека убавината на Божјото создание често се крие во едноставните нешта: жубор на поток, песна на птица, или шушкање на гранка на ветерот.
