Европската унија ја претстави новата стратегија „Демократски штит“, замислена како одговор на забрзаните дезинформативни кампањи и хибридни закани, по особено агресивната руска операција насочена кон парламентарните избори во Молдавија.
Според извештај на молдавската влада, доставен до земјите членки и виден од РТЕ, Русија цела година се подготвувала за масовна вмешаност во изборите од 28 септември. Целта била јасна: победа на проруските партии, прочистување на институциите кои се борат против изборна корупција и, доколку е можно, нови избори за создавање уште постабилно проруски мнозинство кое би го стопирало патот на Молдавија кон ЕУ.
Во најлош случај за Кремљ — поткопување на довербата, создавање политичка криза, економска нестабилност и апатија кај гласачите.
Свештеници, телеграм-канали и „подароци“ од Москва
Во септември 2024, делегација молдавски свештеници се вратила од Москва богато угостена од Руската православна црква. По слетувањето во Кишињев, откриле дека банкарските картички кои им биле подарени во Русија содржат и до 1.200 долари. Отец Михај Бику за Ројтерс потврдил дека за возврат им било побарано да креираат нови канали на социјалните мрежи и да ги предупредуваат верниците за „опасностите“ од европската интеграција. Речиси 90 нови телеграм-канали потоа редовно ширеле антиевропски пораки, секој ден, цела година.
Ова е само мал дел од поширока операција: регрутирани волонтери за тролови, стотици нови ТикТок профили, хакерски напади (над 1.000), криптовалути за финансирање протести, па дури и создавање лажни „про-ЕУ“ партии со цел разединување на умерените гласачи.
Масиран напад со вештачка интелигенција
Една од најзагрижувачките појави е експлозивниот пораст на длабоки фалсификати (deepfakes). Молдавската влада известила дека 80% од дезинформациите на ТикТок биле генерирани со вештачка интелигенција. Според Европската платформа за демократски избори, 93 профили биле специјализирани за ваков тип манипулации, насочени речиси исклучиво против претседателката Маја Санду и нејзината партија.
ЕУ: Системите се покажаа бавни и недоволни
Комесарот за внатрешен пазар, Ирецот Мајкл МекГрат, призна дека молдавското искуство покажало колку актуелните европски механизми се недоволно агилни. Постојат Дигиталните услуги (DSA), AI регулативата, европските истражни центри — но одговорите се бавни, а платформите често игнорираат обврски. Новата иницијатива „Демократски штит“ треба да донесе побрза реакција, координација помеѓу земјите членки, поддршка за независните медиуми и актери на граѓанското општество, зајакнување на медиумска писменост и создавање Центар за демократска отпорност, кој треба да реагира во реално време.
Експертите сепак предупредуваат дека многу од најавените мерки веќе постојат — но не се применуваат доследно. Најголемиот проблем останува спроведувањето на санкции против технолошките гиганти, особено ТикТок и X на Илон Маск, за кои неколку истраги се уште немаат исход.
Политичките отпори не исчезнуваат
Унгарија и Словачка најавуваат противење, а крајната десница во Европскиот парламент го нарекува планот „обид за контрола на јавната дебата“. МекГрат, пак, уверува дека не станува збор за цензура, туку за заштита на изборниот процес.
Молдавија, со само 2,3 милиони жители, стана пример за тоа колку брзо една демократска држава може да биде преплавена со дигитално создадена реалност. Европските институции сега се обидуваат да ги подготват своите општества пред следната голема криза — и пред следниот напад.
/RTÉ News
