Архимандритот Никанор, игумен на манастирот „Свети Козма и Дамјан“ во Бугарија, го објави на социјалните мрежи своето писмо, доставено до патријархот Даниил и до епархиските митрополити на Бугарската православна црква. Писмото е поттикнато од сторијата на Валентин Велчев насловена како „Дали архимандритот Никанор е безопасен?“, објавена на веб-страницата на Јавор Дачков „Гласови“, каде што се посочуваат контроверзни изјави и обвинувања, поради што игуменот на манастирот „Свети Козма“ одлучил да им се обрати на Синодот и, соодветно, јавно да им одговори на своите пријатели и следбеници .
Ваша Светост, Ваши Високипреосвештенства,
најпочитувани членови на Светиот Синод на Бугарската Православна Црква,
Го пишувам ова писмо во дух на послушност, почит и одговорност пред Црквата, со цел да дадам скромно објаснување во врска со јавно распространетите обвинувања против мене и да ви ги презентирам фактите и моето внатрешно разбирање за тоа што се случува.
1. За послушноста, вината и покајанието
Целосно сум свесен дека ниту еден свештеник, а уште помалку монах и архимандрит, не стои „над“ судот на Црквата и не е ослободен од одговорност за своите зборови и дела. Санкцијата „аргос“ што ми ја наметна Светата Софиска Митрополија, ја прифаќам не како лична „навреда“, туку како знак дека сум должен уште повнимателно да го испитам моето срце и моето однесување пред Бога и пред вас. За некои од моите изјави – особено за шегата со името на Неговата Светост и за употребата на зборот „несолвентен“ – веќе побарав прошка писмено на 25.11.2025 година и ја барам уште еднаш овде, пред целиот Синод. Покајанието за мене не е тактички чекор, туку егзистенцијална потреба: мојата совест сведочи дека острината на јазикот понекогаш ја надминала мудроста на тишината. Ова е мојата вистинска вина и мојата вистинска духовна рана. Во исто време, барам да се земе предвид дека покајанието за погрешниот тон не значи признавање на сите дејствија, толкувања и мотиви што ми се припишуваат. Сметам дека моја должност е да разграничам за што сум виновен и за што се каам од она за што сум клеветен или погрешно разбран.
2. За канонската мерка „аргос“ и обвинувањата за „опасност“
Во јавните текстови – вклучително и од Валентин Велчев – мојата личност е претставена не само како „проблематичен“, туку како „опасен“ свештеник, кој речиси претставува закана за Црквата и општеството. Ова обвинение се базира на три пункта на тврдења:
– дека сум систематски непослушен на црковните власти;
– дека управувам со имотот што ми е доверен на неотчетен начин и сум „поврзан“ со криминални кругови;
– дека мојот јазик поттикнува на насилство и омраза.
Во врска со послушноста: Прифаќам дека моите протести и несогласувања – особено на теми како што се нашиот став кон војната во Украина и руското влијание – звучеа остро и понекогаш ја преминуваа линијата на пристојност. Но, тие никогаш не имаа за цел да ја уништат Црквата или да ги спротивстават верниците противнивниот патријарх и епископи. Ова се посветени обиди да се постават прашањата за слободата на Црквата, чистотата на нејзиното сведоштво и сочувството кон невините жртви на војната надвор од од геополитичката зависност.
Ова не го оправдува секој израз, но го поставува спорот на полето на совеста, а не на „заговор“. Го молам Светиот синод да види во моите реакции, иако несовршени, не злонамерност кон Црквата, туку загриженост за насоката во која таа може да биде турната однадвор.
Во врска со „опасноста“: Никогаш не сум прибегнал кон насилство против никого – ниту против свештеник ниту против лаик. Никогаш не сум бил осуден според Кривичниот законик, ниту пак сум бил под истрага за кривично дело. Зборовите што се користат во медиумите, како што е „ќе игра прачката“ се груба, несоодветна метафора за која сум подготвен да сносам духовна одговорност, но тие не се претворени во вистински чин. Канонската осуда на грубоста во говорот – што ја прифаќам – и криминализацијата на лице без судски факти се сосема различни.
3. За финансиската одговорност и управувањето со манастирот
Кога го презедов Црногорскиот манастир како игумен, открив долг кон КорпБанк што надминувашр 620.000 лева. Денес, манастирот не им должи ништо на КорпБанк или на која било друга финансиска институција. Ова не го изостава прашањето за сметководството, но јасно покажува дека насоката на управувањето не била кон пропаст, туку кон закрепнување.
Со текот на годините, низ манастирот поминале големи проекти во рамките на европските и државните програми, кои биле предмет на надворешна контрола и ревизија. Никогаш не е утврдено злоупотреба на јавни средства или лична добивка во мој интерес. Спорот околу таканареченото „црковно сметководство“ се однесува на начинот на кој се водат тековните приходи и расходи на манастирот и на очекувањата за одредени трансфери до митрополијата, но не и на докажана измама или злоупотреба.
Од неговото работење (1998 година), Црногорскиот манастир не водел специфично внатрешно „црковно сметководство“, и ова не било покренато како проблем од страна на покојните патријарси Максим и Неофит. Манастирот, како правно лице, ги исполнува барањата на државното законодавство за одговорност на непрофитните правни лица.
Никогаш не сум ги попречувал ревизиите – ниту од страна на Сметководствениот суд, ниту од страна на Светата Софиска митрополија. На ревизорите им се доставени сите достапни документи, вклучително и банкарски изводи. Доколку се утврдат прекршувања во нив, подготвен сум да ги сносам последиците, но досега немало таква утврдена вина.
Во врска со споменатите „криминалци“: не негирам дека во тешките години на реконструкцијата на манастирот, луѓето од таканаречениот „криминален контингент“ помагале со храна и материјали. Нивното присуство не било за трансакции, туку за барање поддршка. Во комуникацијата со братството, многумина од нив престанале со нелегални активности, се покајале и почнале да живеат поморален живот, некои со искрена побожност. Ако Црквата биде прекорена за прифаќање на грешници и отворање на вратата за нивна промена, тогаш ние самите ќе се спротивставиме на евангелските зборови за радоста на небото поради грешникот што се кае.
4. За обвинувањата поврзани со манастирот Зограф и „полицискиот извештај“
Јавните материјали тврдат дека сум „протеран од полицијата“ од манастирот Зограф. Како доказ се наведува таканаречениот „полициски извештај“ објавен на интернет. Сепак, моите име и презиме не се напишани во него како што се на моите лични документи, и нема конкретен вид и број на документ за идентификација – аспекти без кои не може да се состави валиден полициски извештај.
Ако навистина бев без документи, останува отворено прашањето како влегов во Република Грција и на Света Гора, каде што е задолжителна виза (диамонитирион). Над 700 луѓе присуствуваа на споменатата гозба во манастирот Зограф. Влегов на вечерната служба, вечерав во трпезаријата и го напуштив манастирот пред многумина кои ме поздравија. Потоа се вратив во манастирот Ксенофонт, каде што веќе бев сместен. Нема фотографски или видео докази за опишаното „апсење“ или „протерување“.
Обвинувањата на отец Евгениј против мене, цитирани во истите публикации, веќе се разгледани од Светиот синод во 2017 година, кој одлучи за нивната „основа“. Не е фер прашањата што еднаш се разгледувале, бесконечно да се рециклираат во медиумите како „нови“ обвинувања, само затоа што контекстот се променил.
5. За конкретните плодови на службата
Без да сакам да се фалам, туку само да понудам целосна слика, барам да се земат предвид следниве факти:
Јас сум член на Работната група на Светиот синод за европски програми од 2010 година до денес и имам најдолг мандат во ова советодавно тело, со придонес во стотици реновирани цркви и манастири во сите епархии на Бугарската православна црква.
Како игумен, го презедов манастирот со голем долг кон КорпБанк и денес манастирот не е задолжен кон ниедна финансиска институција.
Обезбедив победа во судски спор за сопственоста на новоизградениот манастир Свети Пантелејмон против поранешниот игумен отец Евгениј и ја завршив изградбата на овој манастир.
Замонашив осум лица за монаштво; денес меѓу нив има игумени, ѓакони на митрополити, јеромонаси.
Ја организирав иницијативата „Краиштенско светогорие“, благодарение на која беа обновени 10 манастири во Перничкиот регион, во кои патријархот сега има можност да назначува нови игумени.
За овие дела и за мојата достојна служба, бев награден со чинот „архимандрит“ лично од патријархот Неофит и со благодарница од Епархискиот совет на Софиската епархија.
Овие плодови не ги поништуваат моите грешки, но сведочат дека моето присуство во Црквата не е ограничено само на скандали и конфликти, туку вклучува и вистински дела за зајакнување на манастирите и духовниот живот.
6. За војната, Украина и моите зборови за Роберт Фицо
Прашањето за мојот коментар за обидот за атентат врз словачкиот премиер Роберт Фицо е особено чувствително. Изговарањето зборови што можат да се протолкуваат како ласкање или одобрување на насилство е некомпатибилно со христијанскиот дух и свесен сум дека ја преминав границата на дозволен говор.
Во срцето на моето негодување не е личната омраза, туку болката од позицијата на Фицо и другите политичари да ја блокираат помошта за Украина – помош од која зависат животите на невини луѓе, вклучително и деца. Во Црногорскиот манастир примивме деца од Суми кои ја преживеале војната; нивните очи и приказни оставија длабок белег врз мене. Но, дури и најинтензивната болка не го оправдува јазикот што може да се сфати како желба за смрт. За ова, барам прошка од вас и од верниците.
7. За „подгреаните јадења, стари 10 години“
Појавената јавна дискусија меѓу нас предизвика, во ваша наводна одбрана, да се потсетиме на неоснованите изјави од пред речиси десет години, во кои, сепак, заедно со споменувањето на моето име, се вмешани голем број членови на Светиот синод и истакнати личности на црквата, како и нејзини членови како што се поранешниот премиер, министри итн. Ова тешко дека е во интерес на Бугарската православна црква!
8. Барање до Светиот синод
Ваша Светост, Ваши Високипреосвештенства, ве молам:
Бидејќи очигледно не ми верувате и не сакате да работиме заедно, да ми дадете отпусно писмо – ако не сакате да го уважите барањето на вашиот брат, митрополитот Русенски Наум, тогаш отпуст за надвор од дијацезата на Бугарската православна црква.
Вие, Ваша Светост, не можете да ме повредите без на тој начин да нанесете рана и на Бугарската православна црква, чии деца сме двајцата. Во овој конкретен случај, алузијата на Соломоновиот суд е апсолутно применлива: Кому детето (БПЦ) му е помило? Сметам дека оваа чест со право ви припаѓа вам!
Постои опасност БПЦ-БП да биде напуштени од десетици, не дај Боже – стотици илјади луѓе, кои би можеле да станат основа за нови расколи. Дали тоа го сакаме?
Јас немам административна надлежност да ставам крај на ова непотребно спротивставување, кое служи за заведување на верниците и ја изложува БПЦ во очите на целото општество.
Уште еднаш, ве повикувам на помирување во духот на Светото Евангелие!
Да избегнуваме – доколку е човечки можно – префрлање на внатрецрковните конфликти на јавната сцена и во државните институции, освен во случаи што би биле во надлежност на вторите. Црквата има свои механизми за лекување – покајание, епитимија, духовно водство, дијалог во заедништво – и добро е тие да бидат исцрпени пред да се прибегне кон репресивни мерки.
Смирено признавам дека сум грешна личност, склона кон острина и реактивност, но не сум непријател на Црквата, ниту, пак, сум барал лична корист од неа. Ако во нешто сум послужил како искушение, молам да бидам вразумен и советуван да се поправам, а ако во нешто сум послужил во корист на Црквата, слава Му на Бога.
Се препуштам себеси и мојата иднина во рацете на Светиот Синод, со надеж за праведен, непристрасен и милосрден однос.
Синовски во Христа,
Архимандрит Никанор (Мишков)
Црногорски манастир „Св. Козма и Дамјан“