„Религија.мк“ во неколку продолженија ја објавува, анализата на тетовскиот Муфтија, доц. Д-р, Ќани Несими, која се однесува на „Културата на религиозната толеранција(тахаллум) на Османлиската Империја. Текстот претставува аналитички осврт за поимот „толеранција“ во Исламот, одност на исламот кон другите конфесии, улогата на Османлиската империја и исламот на Балканот и низа прашања кои се поврзани на ова тема.
(ПЕТТО ПРОДОЛЖЕНИЕ)
Еден евреин доаѓајќи еден ден кај Пејгамберот Мухамед се жалел дека еден од важните муслимански службеници му имал речено, дека Мухамед е по голем од Моисије (Муса), така што тој се чувствувал понижен. Мухамед на тој што му имал речено така, му рекол: “не си требал да кажуваш нешто такво. Секој треба да ја почитува верата на другиот”.
Османлиската државна творевина да не била толерантна, која произлегува од езотеричкиот свет на духовноста на исламот, до денеска неколку народи и нации, посебно на Балканот, ќе беа уништени и ќе можевме да ги прочитаме само нивните имиња од историските книги и летописи.
Ако правиме компарација меѓу првите османлии и византијците, како и другите историски елементи на Балкански Полуостров, како што кажува Гибонс, ќе бидеме принудни да прифатиме дека османлиите беа потолерантни и повеќе го сакаа мирот од другите.
Султанот Орхан, како свои државјани во својата околина имаше една голема група христијани, и истиот беше толку паметан, што од своја страна никогаш не се трудел со сила да ги исламизира или нивната вера да им ја измени.
Гибонс исто така и за султанот Осман I Гази го кажува следното: “Терминот фанатик (мутеассуп), ако се разбира како преживување на верската енергија (гаѕрет) и како прва цел на верскиот живот, тогаш Османликата држава беше фанатичка држава. Но, ни самите наследници на османлиите не постапуваа контрадикторно на толернацијата. Во случај, османлиите да направија насилство према христијаните, тоа ќе беше на страната на грчката црква, а Осман немаше да ги добие новите муслимани кои во иднина ќе ја чуваат Османлиската држава”.
Гибонс зборува и за етничкото чистење што се правело во Андалузија, кога во истото време во другата страна на светот, во Османлиската држава живеат во една толерантна атмосфера муслиманите, евреите, христијаните православци и припадниците на другите вери.
Еден од факторите што ја покажува релевантноста на човекот во Османлиската држава, како што вели Рапхалеа Лењис, било и тоа дека, додека христијаните и Евреите го плаќаат порезот (џизијето) на време и не ги провоцираат муслиманите, према нив треба да се однесуваат на најдобар начин. Во тоа смисла Броцкелманн вели, дека муслиманите Турци, да сакале, за време на освојувањето имале можност христијанството комплетно да го уништуваат.
Но сепак, нивната вера такво нешто не им дозволувала. Затоа и султан Мехмед II Фатих, како неговите предци што на бугарската црква и дале слобода, тој исто така и на грчката православна црква и дал слобода. Тој со актот од признавањето на нивното право во цивилниот законик, од своја страна црковниот авторитет го превеличила.
Во содржината на еден едикт/ферман издаден од страна на султанот Мехмет II Фатих во врска со дадените права на латинските христијани во Босна се вели: “…никој нема право да спречи црквите… секој е сигурен во мојата држава и кој кога сака може да дојде и да се вмести тука… Никој од моите везири, од мојот народ (раја) нема право да се понашува понижувачки према другите… нивниот живот и нивните цркви се чувани од страна на мојот авторитет…”
Исто така, и поранешните документи го докажуваат истото, како е писмото (1355 година) на архиепископот на Солун, Грегори Паламас, која покажува за толерантноста на Османлиската држава.
Притоа тој кажува, дека христијаните биле слободни во таа држава. Тој исто така вели дека разговарал и со султан Орхан, а овој последниот им наредил на улемите да бидаат со Паламас, да разговараат и да дискутираат за верските односи со него.
Во областа на Румелија во крајот на XVI век имало многу христијани што поседувале тимари, што значи и дел од христијанскиот народ кој се наоѓал во војската и администрација немал друга обврска освен да ја признава Османлиската држава и да влегува под нејзино владеење.
Во некои места уште пред завладувањето под Османлиската држава одреден број на истерани владатели барале од османлиските султани помош за решавање на некои внатрешни проблеми.
Православните верници на Балканот имале закана од страна на католичката црква да бидат поставени под водство на папата и католицизирани. Во овој временски период и развојот на постоечката ситуација, православните народи на Балканот се сретнале со експанзијата и ширењето на Османлиската Империја, односно со муслиманската идеологија, култура и цивилизација. Муслиманите османлии со својата верска толерантност, со почит на верските и совесните чувства кон другите, од страна на православните верници на Балканот се признаа како спасители.
Во рамките на Османлиската држава и за школување и воопшто за образованието немаше некоја голема разлика помеѓу муслиманите и немуслиманите. Имаше представници и од муслиманите и од немуслиманите што во покасно време беа испратени на студии надвор од земјата.
Познатиот историчар Ф. Хити вели дека Османлиската држава и кон муслиманите од друга националност немало некоја дискриминаторска политика.
На пример, никогаш не се мислело од страна на османлиите да се колонизираат арапите, како први муслимани и како нација.
Ќани Несими, доц. д-р, Тетовски Муфтија (ИВЗ)
(КРАЈ)
