проф. д-р o. Владан Перишиќ
Што е тоа во оваа српска реалност – мрачна и злокобна поради криминалот што толку долго беснее и општиотбезобѕирен грабеж од страна на оние на власт, како и „мудрото“ молчење, свртувањето и „грижата кон своитеработи“ од страна на останатите (дали од себични интереси или од страв)?; што е тоа во оваа Србија, згмечена од духовна сиромаштија и несигурност – за што всушност копнеат бунтовните студенти и ученици? Што е тоа за што толку плаче српската младина? Одговорот на ова прашање може да биде различен – во зависност од тоа од која страна се пристапува. А се пристапува и политички, и социолошки, итн.
Тука ќе се обидам да ги протолкувам протестите од агол што не е широко распространет во српското општество, имено – теолошкиот. Теолошки, сите овие неверојатни, интелигентни и храбри српски млади луѓебараат едно нешто, а тоа нешто е божественото. Во суштина, сите тие копнеат по рајот. Но, како? Не го гледаме ова присутно во ниту една поднесена петиција, таков слоган никој не објавил. И, сепак… Бог, Кој е Добар, Правда, Милост и Вистина, кој како Пат води кон вечен живот, создавајќи го човекот по Свој лик, во него всади неизбришлива копнеж по Себеси, за живот со Него. Овој импулс, оваа најдлабока аспирација за најблискатаможна врска со Бога и, згора на тоа, за вечното соединување со Него, човекот го носи некаде длабоко во својата потсвест (некои би рекле во колективната несвесност). И, иако несвесен, овој нагон е исклучително силен поттикнувач и мотивирачка сила за многу од нашите мисли и за нашите постапки уште од самиот почеток на постоењето на човекот. Верувам дека тоа и сега се случува.
Потрага по рајот
Да се вратиме сега на српските студенти. Од христијанска перспектива, секогаш кога протестираме против неправдата, всушност бараме праведно водство од Бога (на крајот на краиштата, самиот Исус рекол дека „оние што гладуваат и жедуваат за праведност“ се благословени). Секако, студентите (и верниците и атеистите) ќе кажат дека сакаат само српскиот судски систем да работи според Уставот и Законот. И од перспектива на нормалното функционирање на државата, тие ќе бидат во право. Сепак, ако ова се гледа теолошки (што не противречи на претходното, туку само го надополнува), секаде каде што судскиот систем функционира како што треба, ние сме еден чекор поблиску до начинот на кој Бог сака да ги регулираме нашите односи. Или, поинаку кажано, во општество каде што владее правдата, ние сме поблиску до Бога и до Неговиот рај.
Така, секогаш кога го исправаме ‘рбетот и ја креваме главата, се приближуваме до од Бога предодреденото достоинство на вербално битие (бидејќи, како што добро забележал поетот: „Вечно наведнатата глава почнува да „пасе“ во одреден момент“, т.е. да се претвора од вербално битие во невербално битие). Слично на тоа, секогаш кога ние, како послаби, се спротивставуваме на посилниот, заземаме божествена позиција („силата се покажува во слабоста“, повторно вели Исус). Секогаш кога вистината ни е света, ние сме непогрешливо на Божјиот пат (бидејќи „Јас сум вистината“, вели Исус, а Сатаната е „таткото“, т.е. изворот и поттикнувачот на секоја лага, а ги има премногу во српското општество). Секогаш кога се залагаме за добри закони и праведен ред, ние всушност се залагаме за поголемо присуство на божественото кое внесува светлина, правда, мир и елементарна безбедност во секојдневниот, така да се изразиме, демонски хаос и темнина. Бидејќи, како што реков, потрагата по божественото е длабоко вкоренета во потсвеста на секој човек (без разлика дали е теист или атеист), така што не може (и не треба) човекот да престане да биде во потрага по истото. Тој божествен рај, кој не можеме да го постигнеме во овој свет, но не можеме да престанеме да го бараме, се пробива во нашите животи со ретки, но силни чувства на задоволство и исполнетост кога успеваме да ги организираме нашите меѓусебни односи праведно, доблесно, мирно и вистинито. Па, токму тоа сака да го направи српската младина што протестира против беззаконието и неправдата. И иако е вистина дека рајот не може да се најде на овој свет, исто така е вистина дека на овој свет тој почнува да се реализира секој пат кога искрено бараме правда, вистина, сочувство, мир, филантропија, љубов…
Улогата на Црквата во промената на светот
И дали Црквата би можела да им помогне на студентите и учениците во борбата за владеење на правото (како далечен одраз на божествената правда што владее на небото)? И, на кој начин? Како Црквата може да го промени распаднатото и антагонизирано општество во похумано и поправедно? Единствениот одговор е: Црквата може да го промени светот само преку својот пример („Другите ќе знаат дека сте мои ученици (т.е. христијани) само ако се сакате еден со друг“, повторно Исус). Значи, пример за љубов, милост, сочувство и правда. И до одреден степен со вашиот сопствен збор, но само ако е искрен и вистинит. И особено ако таа(Црквата) е и храбра.
Во врска со ова, добро е да се потсетиме дека некогаш во Црквата постоела т.н. parrisia = храброст да се зборува слободно и отворено и да се каже вистината во лице на оние на власт – односно на оние далеку помоќни од нас. Ве потсетувам, вистината е света, бидејќи е божествена. Во древните и славни времиња на Црквата, се сметало дека паризијата (смелоста) е неопходна особина на оној што сака да биде на чело на Црквата како епископ. И тоа не е само за да им биде кажана вистината отворено на неправедните владетели, туку и за тоа Црквата да застане непопустливо зад вистината, да ги заштити слабите, обесправените и понижените со сета своја сила. Да застане во одбрана на оние кои се истуркани на општествените маргини, едноставно затоа што се политички неподобни или економски слаби. Оттука, епископите, но и презвитерите и ѓаконите, како и сите христијани, мора да ги стават правдата и човечноста над сопствената удобност, личниот мир и самодоволната и самозадоволна изолација. И не смеат, криејќи ја вистината, да молчат пред проблемите на луѓето што им се доверени, бидејќи тишината е многу јасен избор, понекогаш погласен од кој било збор. А проблем не е само угнетувањето на сиромашните, туку, можеби уште повеќе, правосудниот систем во кој сиромашните не можат да добијат правда. И, најважно од сè, библискиот Бог ја гледа тешката положба на угнетените како нешто што директно го засега. И ако го засега, дали е воопшто можно да не ги засега и оние што го застапуваат во овој свет?
Исто така, Црквата мора да зборува со јазикот на очигледноста (дека белото е бело, црното – црно). Лагата нема да престане да биде лага ако Црквата ја претставува како вистина преку вешта демагогија и преку вербално жонглирање на туѓа сметка. Ниту, пак, неправдата ќе престане да биде неправда ако корумпираното или заплашено судство е прикажувано како праведно во пропагандните медиуми. Никаков изговор за кукавичкото и опортунистичко молчење пред лицето на голото зло не помага, бидејќи Црквата чии членови не се слободни и храбри да кажат што мислат, не е Христова Црква.
И, конечно, работев како професор на Универзитетот во Белград 33 години и не познавам ниедна општествена група подобро од студентите и не сакам никого толку колку студентите. Драги студенти, сакам да ви откријам една христијанска вистина – сè додека искрено се залагате за вистината и за правдата, вие сте со Бога и Бог е со вас. И не е најважно дали вистината и правдата можат да се реализираат во свет како овој секогаш и насекаде. Понекогаш можат, а понекогаш не. Она што, сепак, е најважно – е дека секогаш има такви за кои Вистината и правдата се свети, зад кои тие ќе стојат цврсто и непопустливо пред секој негодник кој ги гази и злоупотребува. Најважно е надежта за нивното остварување да не е без основа и дека не сте сами во вистинитоста и праведноста. И не мислам само на нас кои од срце ве поддржуваме. Туку, пред сè, дека секогаш кога искрено ја барате вистината, Бог е со вас. Секогаш кога искрено се борите за правда, Бог е со вас. Без разлика дали го знаете тоа или не. Дали верувате или не. Дури и не мора да верувате во Бог. Но, сè додека верувате во вистината и правдата, Бог верува во вас. Што повеќе би можеле да посакате?
Авторот е поранешен редовен професор и декан на Православниот богословски факултет во Белград
/portal “Vreme”
