На многу нехристијани, но и на многу христијани, кои сакаат да го задржат учењето и обожувањето колку што е можно наједноствно православието и католицизмот им изгледаат прилично слични.
И двете цркви ги користат изготвените церемонии од древно потекло. Континуитетот им е со почетокот на христијанската ера, имаат богато теолошки и научни традиции и, генерално, долги институционални спомени.
Само навидум мали разлики ги одделува верзиите кои тие ги користат при поставување на нивните основни верувања во Троичниот Бог, Отецот, Синот и Светиот Дух.
Зошто, тогаш, двете религии не се обединат?
На 12 февруари годинава папата Франциск и рускиот патријархот Кирил се сретнаа во Куба. Сепак, во последните десет века таков состанок е необично. Зошто?
Дел од одговорот е дека токму поради тоа што двете институции имаат долги спомени, разликите кои се појавија пред многу векови се уште се важни.
Формалната разделба меѓу христијанскиот Запад и христијанскиот Исток се случила во 1054 година што до одреден степен го одразува културниот и геополитички натпревар меѓу грчкиот јазик, империја на „источните римјани”, со други зборови на Византија, и на тие што зборуваат латински во Западна Европа, каде римска власт се урнала во петтиот век, но каде се појавиле новите центри на моќ.
Тензиите се зголемиле во почетокот на 11 век, кога Католичките Нормани го зазеле грчкиот јазик во јужна Италија и наметнале латински практики во црквите. Цариградскиот патријарх возвратил со ставање крај на стражарските места за богослужба во латински стил во неговиот роден град, а Папата испратил делегација во Цариград за да се најде решение за ова прашање.
Лидерот на делегацијата, кардиналот Хумберт го екскомуницирал патријарх, а тој, пак, истото го направил и со посетителот.
Во периодот до тој конечен прекин имало пораст на разликите околу барањето на папата за власт на целата територија на христијанството, за разлика од православните гледишта дека сите древни центри на христијанскиот свет (Антиохија, Александрија и Ерусалим, како и Рим и Константинопол) се приближно еднаков статус.
За православието е проблем тоа што папата налага верзија на верата која изнесува суптилно деградирањето на Светиот Дух. За таа теолошка разлика е додадена голема геополитичка жалба: во 1204 година Латинската војска го демолирала Константинопол, кој тогаш бил најголем центар на трговија и култура на христијанскиот свет и изрекла латински режим за околу шест децении.
Во колективната меморија на православните, со овој чин на предавство меѓу останатите христијани е изречено неизбежно освојување од муслиманските Турци во 1453 година.
Одејќи во различни правци, христијанскиот Запад и христијанскиот Исток предизвикале различни теолошки традиции.
Западот ја развил идејата за чистилиштето и на „казнена замена” (идејата дека Христовата саможртва била неопходна наплата на казнениот Татко – Бог).
Истокот,пак, со наклонетост за мешање на интелектуалното и мистичното ја истражил идејата дека Бог бил и недостапен за човековиот разум, но достапен за човечкото срце.
На православен верник, католичка теологија му се чини претерано категорична и легалистичка.
На католиците, пак, православните размислувања во своите мистична летови можат да им изгледаат нејасни и амбивалентни.
По неколку часа дискусија на аеродромот во Хавана на 12 февруари годинава, Папата и Патријархот тешко дека ќе бидат во можност да се справат со овие вековни разлики.
Но, барем можат да се разберат еден со друг малку подобро.
„Економист“