Вселенскиот патријарх Вартоломеј ги потсети идеолозите на „Третиот Рим“ дека нивната политика е фундаменталистичка реинкарнација на етнофилетизмот и е база на идеологијата на „Рускиот Свет“, кој пак е мотив за воената инвазија врз Украина. Во говор во Фанар, пред Генералниот секретар на Светскиот совет на црквите (ССЦ) Џери Пилај, Вартоломеј истакнал дека идеологијата „Трет Рим“ е невозможна, затоа што нема „Прв“ или „Втор“ Рим.
-Религиозниот простор организиран околу оската Киев-Москва е првичното создавање на Вселенската патријаршија на Константинопол и на Византиската империја. Овој процес започна пред повеќе од илјада години со крштевањето во 988 година на Владимир, владетел на Киевска Русија, огромна област што го поврзува Балтикот со Црното Море. Од оваа првична креација произлезе и Русија. Во 1589 година, нејзината црква го добила од Вселенската патријаршија своето издигнување до патријаршиско достоинство. Меѓутоа, веќе по падот на Константинопол под Османлиите во 1453 година, неоснованата идеологија дека Москва би можела да го наследи Константинопол како духовен водач на православниот свет почнала да се пробива. Според нејзините поборници, Москва би станала „Трет Рим“, по „паднатиот Втор“, Константинопол. Меѓутоа, никогаш немало „Прв“ и „Втор Рим?“ затоа, никогаш не може да постои „Трет Рим“. Има само Стариот Рим и Новиот Рим-Цариград, изјавил Вартоломеј.
Според него сегашната ринкарнација на етнофилетизмот е фундаменталистичката идеологија на Руски мир , „рускиот свет“.
-Овој израз опишува наводна цивилизациска сфера вклучувајќи ги Русија, Украина, Белорусија, како и етничките Руси ширум светот, политички и религиозно водени и водени од центарот во Москва. „Рускиот свет“ е претставен како одговор на „корумпираниот Запад“. Оваа идеологија е главниот инструмент за „духовна“ легитимација на инвазијата на Украина. Овој сегашен развој влече корени во 20 век , кога Православната црква покажа вистинска пластичност кон политичките контексти кои се движат од државна религија до угнетување под официјалниот атеизам. Промената на геополитичките парадигми е долг и сложен процес, кој продолжува да тежи на мозаикот на православната духовност, катализирајќи ја верата, идентитетот, територијата и политиката. Во овој контекст, улогата на Вселенската патријаршија и нејзиното единствено духовно раководство се уште поважни во денешниот свет, истакнал Вселенскиот Патријарх.
Тој зборувал за светските кризи и конфликти, потенцирајќи дека украинска криза, поради неиспровоцираната руска агресија во февруари 2022 година, е епицентар на геополитички земјотрес и духовна закана.
-Европа се разбуди од длабока илузија, според која војната на нејзиниот континент е минато. Материјално и интелектуално неподготвена, Европа брзо се прилагоди на оваа неочекувана ситуација, интелектуално потпомогната од нејзините нови членки. Исходот од оваа војна несомнено ќе ја условува идната еволуција и на Европа и на светот. Константинополската црква има намера да води со пример, покажувајќи како црквите и верските водачи треба да бидат дел од напредокот што ќе промовира мирен соживот, правда и правичност. Поради оваа причина, таа беше во првите редови во организирањето на меѓународните екуменски и меѓурелигиски конференции, знаејќи дека алатката на вистинскиот дијалог може да помогне да се спречи страшната злоупотреба на религиите од страна на фанатиците и екстремистите и да се спротивстави на нетолеранцијата и предрасудите и следејќи го поттикот на Свети Павле: Ако е можно, колку што зависи од вас, живејте во мир со сите“ (Рим. 12,18), истакнал Вартоломеј.
Самото доживување на црковната јурисдикција од страна на еден Патријарх кој се нарекува себеси “Вселенски” како дејствителност од геополитички и историско-цивилизациски карактер укажува на пренебрегнување на суштинскиот, есхатолошки карактер на мисијата којашто пред и над се’ му е доверена за остварување. Коренот на соборноста на Црквата е во есхатонот, во идниот век, на небесата. Не е и не може да биде на земјата ниту во кој било друг момент од историјата, освен во времето на присуството на Синот Божји во светот како Син Човечки. Да му се припишуваат мистични квалитети на некаков Рим и да се постави еден таков идол на местото Христово е се разбира, од духовен аспект, мошне алармантна состојба. Ако еден Константинополски Патријарх не може да се присети на тоа додека говори за квалитетите на своите “ривали” и оспорувачи, самиот себеси се оспорува. Инаку, Рим како Рим се’ уште постои (се разбира како град, не како ненадмината првопрестолна катедра заради наследството на Св. Апостол Петар, бидејќи благодатта како наследство кое се пренесува по чисто човечка, историска линија сведочи за законитост неодржлива, и покрај принципот на апостолско преемство, во спротивно секој следен архиереј ќе беше многу подуховен, посовршен од претходниот, а имаме бројни историски потврди дека така не е никаде – ‘Духот дише каде што сака’, вели Христос ); Константинопол одамна падна (денес таму опстојува еден од најсилните центри на исламот), и покрај неуморните подвизи на православниот клир кој се труди да го одржува жив и оправдан митот за неговата неуништливост, обидувајќи се да го расее на сосем други простори; а Москва денес го живее својот подем (ако веќе сакаме да говориме за историски реалности), иако во минато доживеала свои кризи на христијански план (барем од аспект на видливиот еклисиолошки план). Но, кога на царските престолнини од минатото им се придава иконичноста на Небесното Царство, може ли да се одложува за некои други времиња посветеноста на боговподобување на земните жители доверени од Самиот Бог на денешните пастири како Стадо Христово заради подготовка за Рајот, а не за некакво мумифицирање во музеи на кои било прославени историски периоди,? Може ли толку упорно, бесплодно и нападно да се идеализира едно дамнешно време на неповторена слава, што ја претвора Црквата во раскажувачка на бајки, и притоа да се премолчува Нејзиниот автентичен, животворен егзистенцијален реализам со кој дејствително ги исцелува раните на паднатото човештво? Може ли да се пренебрегнуваат најзначајните факти на дејството на Светиот Дух во Неа кое создава вистински победници на немилосрдната духовна борба што Таа ја бие со противниците на човековото спасение во овој свет и век? Рускиот цивилизациски комплекс е исто така автентична реалност, не може да ја оспори ниедно архиерејско слово или амбиција, ниеден спомен од далечната историја, зашто и патријарсите се смешни кога легнуваат со главите во песок за да не ја видат ним непријатната вистина. Човек треба да се сеќава и на Христовите зборови дека (парафразирам) низ вековите “мнозина први ќе бидат последни, а и мнозина од последните први” (Матеј 20, 16). Но, сето тоа има вредност само во контекст на Христос Кој не дојде да донесе мир на земјата туку меч (Матеј 10, 34), и како Извор на Светлината неизбежно го осветлува секој човек кој доаѓа во светов (Јован 1, 4 – 13), за да го направи траен светилник во кој гори и блеска Божествената благодат осветувајќи го и поттикнувајќи го на христоподобна љубов за да го приготви за вечноста (Тој Истиот Христос очекува сите од своето место во Црквата во својата внатрешна борба да го помагаат и спасението на другите). Зарем е заборавено Откровението на Св. Јован Богослов во кое Духот на Црквите им се обраќа на Помесните Цркви поединечно, именувајќи ги според нивната мала или голема богодарувана сила, но вреднувајќи ги според верноста на Словото Божјо, ревноста и чистотата со која Го сведочат!?